• Artikelen

Wat is wederopbouwkunst

De hoeveelheid beeldende kunst uit de wederopbouwperiode (1940-1970) is in Rotterdam ongekend groot. We leggen uit hoe dat komt.

Wat is wederopbouwkunst

Gevelmozaïek aan het politiebureau Marconiplein.

Marlies Lageweg, Platform Wederopbouw Rotterdam, 2018

Dit museum zou niet bestaan als er niet zoveel beeldende kunst was gemaakt tijdens de wederopbouwperiode (1940-1970).  In deze periode is Rotterdam ook gestart met een imposante collectie sculpturen in de openbare ruimte, van gerenommeerde nationale en internationale kunstenaars. De wederopbouwgebouwen werden rijkelijk voorzien van mozaïeken, glas-in-beton, gevelreliëfs en losse sculpturen. Er zijn ruim 670 werken getraceerd en waarschijnlijk warren of zijn er nog veel meer.

Percentageregeling

Veel van die kunst op en aan gebouwen is het gevolg van de percentageregeling die de Rijksoverheid in 1951 introduceert. Voor de decoratieve aankleding van belangrijke, representatieve rijksgebouwen is voortaan 1,5 % van de nieuwbouwsom gereserveerd. Veel particuliere opdrachtgevers volgen. Het was een aantrekkelijke bijverdienste voor veel kunstenaars, die van hun vrije werk vaak niet konden rondkomen.

Wat is wederopbouwkunst

Nico Benschop werkt aan de muurschildering Winkelend Publiek op de noodwinkels aan de Coolsingel.

Fotocollectie Elsevier Binnenland, Nationaal Archief, 27 september 1940

Verlevendiging

Je zou denken dat er direct na het bombardement weinig aandacht voor beeldende kunst is. Maar zelfs in deze barre tijden worden de noodwinkels aan de Coolsingel in 1940 verlevendigd met beeldhouwwerken van Han Richters en vrolijke uithangborden en wandschilderingen. Ook de eerste naoorlogse gebouwen, zoals de banken, zijn rijkelijk van beeldende kunst voorzien. Enkele bijzondere kunstwerken zijn bijna beroemder dan de gebouwen waar ze voor bedoeld zijn. De eerste uitbreiding van het Bouwcentrum is gesloopt, maar het baksteenkunstwerk van Henry Moore is herplaatst. Een Shell-laboratorium is gesloopt, maar het immense kunstwerk van Dick Elffers kreeg een nieuwe plek in Hoogvliet. Ook het Holbeinhuis aan de Coolsingel ontleent veel van zijn waarde aan het mozaïek van Louis van Roode. Van Roode is een van de belangrijkste kunstenaars van de wederopbouw met prachtige mozaïeken in de Bijbank aan de Boompjes, de Eerste Hollandsche Levensverzekering Bank aan de Westblaak en zijn glas-in-betongevel van het Stationspostkantoor.

 

Wat is wederopbouwkunst

Van accenten tot sculpturen

Het zijn niet alleen grote, spectaculaire kunstwerken. Veel woningbouw, winkels, kantoren en scholen zijn voorzien van kunstzinnige accenten van kunstenaars als Joan Bakker, Riet Elias, Adriaan van der Plas en Adri Blok. Dat geldt ook voor de vrij in de ruimte opgestelde sculpturen. Behalve de spectaculaire beelden van Zadkine, Gabo en Carasso staat de stad vol met grote en kleine beelden. Zoals Monsieur Jacques (1959) van Oswald Wenckenbach op de Coolsingel en op de Lijnbaan de Spelende beertjes (1956) van Anne Grimdalen, de Trommelslager (1958) van Adri Blok en het Lezend meisje (1960) van Huib Noorlander.

Wat is wederopbouwkunst

Lezend meisje van Huib Noorlander.

Marlies Lageweg, Platform Wederopbouw Rotterdam, 2024
Wat is wederopbouwkunst

Spelende beertjes van Anne Grimdalen.

Marlies Lageweg, Platform Wederopbouw Rotterdam, 2018

Verplaatsing of sloop?

De laatste jaren zijn veel gebouwen uit de wederopbouw gesloopt of gerenoveerd en er is een levendige handel in tweedehands monumentale kunst gekomen. Wolken (1965) van Gust Romijn verhuisde van de Daniel den Hoedkliniek naar het Erasmus MC en ook enkele kunstwerken uit het Dijkzigt ziekenhuis kregen een nieuwe plek. En als er nergens plek is, dan is er altijd nog het 'Museum voor Verweesde Beelden' onder het Kleinpolderplein. De allerlaatste optie, sloop, is soms onvermijdelijk maar soms ook onnadenkend en slordig. 

Wat is wederopbouwkunst

Het door de Doelen geadopteerde kunstwerk van Louis van Roode uit het Dijkzigt ziekenhuis.

Marlies Lageweg, Platform Wederopbouw Rotterdam, 2023

Inspanning behoud

Met het Wederopbouw Museum creëren we een plek en gelegenheid om deze beeldende kunst in de spotlights te zetten. We danken de organisaties die zich actief inzetten om erfgoed te behouden zoals bureau Monumenten en Cultuurhistorie van de gemeente Rotterdam, BKOR en CBK Rotterdam, Museum Rotterdam, Stadsarchief Rotterdam, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Cuypers Organisatie, Erfgoed Heemschut en Hendrick de Keyser. 

Als Wederopbouw Museum zijn we content met onze museumlocaties Central Post, de Doelen, Erasmus MC, de EUR, ss Rotterdam en Verhalenhuis Belvédère, die zich bewust en actief inzetten om de kunstcollecties te tonen en de bijbehorende verhalen te vertellen. Zonder financiering had het hele project niet van de grond gekomen en we danken hierbij nogmaals Stichting Bevordering van Volkskracht, Cultuurfonds en de gemeente Rotterdam. 

In de hoop dat we nog heel veel beeldende kunst aan de huidige collectie toe kunnen voegen. 

Team Wederopbouw Museum

Onderwerpen
Algemeen