• Artikelen

Wat is wederopbouw

Wederopbouw is het begrip dat gebruikt wordt voor de herbouw van Nederland na de verwoestingen van de Tweede Wereldoorlog. Het Platform benoemt de Rotterdamse wederopbouwperiode vanaf 14 mei 1940 tot aan de manifestatie C70 in 1970. Rotterdam is dé Wederopbouwstad van Nederland.

Wat is wederopbouw

Het beeld van Ossip Zadkine aan de Leuvehaven. De Leuvetoren is in aanbouw.

Herbert Behrens, Anefo, Nationaal Archief, 8 mei 1957

“Het wordt mooi, Rotterdam wordt een mooie stad.” Rotterdam wordt ruim, het zal de allure krijgen van een wereldstad: het snelle verkeer, de brede boulevards, de hoge gebouwen zullen gezamenlijk een sfeer van bedrijvigheid scheppen, die in overeenstemming is met het hedendaagse leven. Gemoedelijk zal het niet zijn, maar we zien op het ogenblik liever een rij glanzende auto’s dan een rijtuig met oude dames en voelen ons beter thuis in een winkel van glas en spiegels, dan in een bedaagde kruidenierszaak, waar de geur van kruidnagelen, zeep en kandij ons aangenaam prikkelt. Rotterdam zal onze stad zijn, de stad van de mens uit de twintigste eeuw.

Rein Blijstra in Het Vrije Volk 13-11-1952

Wat is wederopbouw

Omslag Hoe zal Rotterdam bouwen? van architect Herman Kraaijvanger uit 1946.

Collectie Paul Groenendijk

Een nieuwe, betere, mooiere stad

Wederopbouw is het begrip dat gebruikt wordt voor de herbouw van Nederland na de verwoestingen van de Tweede Wereldoorlog. In de architectuur en stedenbouw betreft het vooral de periode van 1945 tot ongeveer 1968. Het Platform rekent de wederopbouwperiode vanaf 14 mei 1940 tot aan de manifestatie C70. In het Rotterdamse centrum is de wederopbouw het best zichtbaar. Door het bombardement van 14 mei 1940 was het hart van de stad verwoest. Maar ook andere steden als Middelburg, Arnhem, Nijmegen en Den Helder werden zwaar getroffen. Rotterdam heeft de wederopbouw het meest rigoureus aangepakt en de nieuwe ideeën over de functionele stad het meest consequent toegepast. Rotterdam stond niet bekend om zijn stadsschoon, dus er werd zoveel geruimd dat er een tabula rasa ontstond voor een nieuwe, betere, mooiere stad.

Rotterdam heeft de wederopbouw het meest rigoureus aangepakt en de nieuwe ideeën over de functionele stad het meest consequent toegepast.

Wat is wederopbouw

Het monument Aan den slag lijkt geïnspireerd op het socialistisch realisme.

Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad/Fotograaf onbekend

Aan den slag

Tijdens de bezetting kwam de wederopbouw niet van de grond. Er kon nauwelijks worden gebouwd. Maar na de bevrijding werd in hoog tempo aan de wederopbouw van stad en haven gewerkt. Op de Coolsingel stond een lichtreclame met de woorden Aan den slag. Rotterdammers weten van aanpakken. K.P. van der Mandele sprak bij de onthulling in november 1945: “Temidden der gedenkplaatsen van onze gevallenen verrijst dit monument, dat oproept tot arbeid. Wij staan voor de grootse taak een nieuwe stad te bouwen. Werkgevers en werknemers zullen de handen ineenslaan en doorzetten. Zij zullen werken en werk scheppen. Moge dit monument een aansporing en een middel tot inspiratie zijn.”

Op de Coolsingel stond een lichtreclame met de woorden Aan den slag. Rotterdammers weten van aanpakken.

Trots

Het enthousiasme over de wederopbouw van Rotterdam was groot. De bouwactiviteiten werden door de meeste Rotterdammers met trots gevolgd. Op de jaarlijkse Opbouwdag waren er allerlei activiteiten en grote stukken in de dagbladen. De Wederopbouwritten van de RET werden druk bezocht.
 

Vele fotografen maakten in opdracht fotoboeken van het nieuwe Rotterdam: Cas Oorthuys, Ed van Wijk, Kees Molkenboer en Frits Rotgans.

Verder waren er tentoonstellingen als Rotterdam Straks (1947), De Maasstad in de Steiger (1949) en Een stad herrijst (1950) en de vijfjaarlijkse manifestaties Ahoy’ (1950), E55 (1955), Floriade (1960) en C70 (1970). Twee tijdschriften waren volledig gewijd aan de Wederopbouw van Rotterdam: Rotterdam Bouwt! en De Maasstad. Tien en twintig jaar wederopbouw werden begeleid door een boek. Vele fotografen maakten in opdracht fotoboeken van het nieuwe Rotterdam: Cas Oorthuys, Ed van Wijk, Kees Molkenboer en Frits Rotgans. De gemeente liet ook films maken over de Wederopbouw, zoals Houen Zo! en En toch…Rotterdam!. Het gemeentearchief gaf kunstenaars opdrachten om de bouwactiviteiten vast te leggen en liet de fotograaf Jan Roovers de stad fotograferen.

Wat is wederopbouw

Boekomslag De Schoonheid van ons Land. Het nieuwe centrum van Rotterdam werd in 1959 nog als toonbeeld van schoonheid gezien.

Collectie Paul Groenendijk

Van scepsis naar herwaardering

De euforie over de wederopbouw maakte eind jaren zestig plaats voor scepsis en kritiek. Het nieuwe centrum werd kaal, zakelijk en ongezellig gevonden. Het moest attractiever, socialer en groener worden, met vooral meer woningen en recreatieve voorzieningen. In de jaren zeventig werden Amsterdamse architecten als Piet Blom geïmporteerd om de stad gezellig te maken. Gebouwen uit de wederopbouwperiode werden gesloopt en vervangen door eigentijdse architectuur. Vanaf het eind van de twintigste eeuw ondervindt de wederopbouw een herwaardering. Vele publicaties, tentoonstellingen en manifestaties benadrukken de unieke kwaliteiten van de Rotterdamse wederopbouw. De brandgrens, de grens van het tijdens het bombardement verwoeste gebied, is in de stad gemarkeerd. Diverse gebouwen uit de wederopbouwperiode zijn inmiddels rijksmonument en gerestaureerd. In 2015 wordt 75 jaar wederopbouw gevierd.

Vanaf het eind van de twintigste eeuw ondervindt de wederopbouw een herwaardering.

Houen zo! Deel 1.

Houen zo! Deel 2.

Onderwerpen
Algemeen