- Articles
Woningbouw met winkels Oostzeedijk Beneden
Zo is het duidelijk, dat de algehele stijl van het blok winkels en woonhuizen aan de Lage Oostzeedijk tussen Rubensstraat en Aegidiusstraat niet in een stad van moderne allure past. De voorgevels immers aan de kant van de Lage Oostzeedijk hebben tuitgevels, zoals deze gebruikelijk zijn bij onze beroemde 17e-eeuwse pakhuizen en de indruk, dat hier welbewust een band gezocht is met de historie, wordt nog versterkt door de gevelstenen en het plaatsen van de middenramen boven de deur van de winkel tussen doorlopende uitstekende banden. Deze ramen hebben dus in de gevel hetzelfde accent als de hijsdeuren in genoemde pakhuizen.
Maar het zijn helemaal geen pakhuizen! Het zijn woningen.... Het behoeft geen betoog, dat de architect hier van een onjuist principe is uitgegaan door oude bouwvormen in een geheel andere functie voor nieuwe huizen toe te passen en het geheel maakt dan de indruk van een overigens correct gekleed heer, die met een neepjesmuts op en een reticule in zijn hand gaat wandelen.
Rein Blijstra in: Het Vrije Volk 29 september 1951
Winkelgalerij
Aan de Oostzeedijk Beneden is tussen 1947 en 1949 een complex woningen en winkels gebouwd. Het bestaat uit vier haaks op de straat gelegen blokken portiekwoningen en een strook winkels van één bouwlaag. De koppen van de woningbouwblokken steken door de winkelgalerij heen en bevatten ook winkels op de begane grond. Zo is een doorlopende winkelgalerij ontstaan, met een breed trottoir ervoor. Het ontwerp dateert uit 1946 en de aanbesteding vond plaats in juni 1947. In het begin van 1949 werd het opgeleverd. Op een presentatietekening is een vijfde blok aan de oostkant te zien; dit is niet gerealiseerd, waardoor het laatste deel van de winkelgalerij nogal ongelukkig eindigt. Naast het complex werd in 1948 het nieuwe viaduct in de Willem Ruyslaan aangelegd. In totaal werden er 92 woningen van verschillende grootte gerealiseerd en tien winkels. De woningen hebben drie lagen met een kap op een souterrain, met bergruimtes, wasruimtes en opslagruimtes voor de winkels.
Herman Kraaijvanger voelde zich vrij om op deze plek te kiezen voor wat hij eens omschreef in een vergadering van supervisoren als ‘een historiserende architectuur’. Hij schroomde niet de kopse gevels te bekronen met een zeventiende-eeuws aandoende top, uitlopend in een schoorsteen. In de aan de Oostzeedijk gelegen fronten viel een omlijsting van natuursteen met klassieke ingrediënten voluten pilasters en gedecoreerde gevelstenen waar te nemen. In de Assendelftstraat, waaraan het meest westelijke blok lag (moet zijn: Rubensstraat(red.)), trad een ander vormaspect op de voorgrond: door het gezamenlijke entreeportaal als het ware door te trekken in een dakkapel vatte hier het idee van een pakhuis post. Dit om, zogezegd, de herinnering aan het verleden levend te houden.
I. Jager - Herman en Evert Kraaijvanger. Architectonische noblesse, Rotterdam 2015
Keramische reliëfs
De woningbouw is verwant aan de vooroorlogse woningbouw van de Kraaijvangers, zoals de woningbouw in Blijdorp en de blokken aan de Rochussenstraat en Nieuwe Binnenweg. Ook hier zijn de gevels versierd met reliëfs van Adriaan van der Plas. De keramische gevelreliëfs zijn afbeeldingen van een vis, een bij, een zwaan en een paard. Om aan te sluiten op de historische bebouwing in de rest van de straat werd gekozen voor een nogal historiserende vormgeving. Met name de kopgevels, die op tuitgevels leken, kregen kritiek van de modern georiënteerde architecten en architectuurcritici. Blijstra, die de archaïsche architectuur afkeurde, vond de stedenbouwkundige opzet overigens wel geslaagd. Want door vrijwel alle woningen in de zijstraten te situeren grensden er nauwelijks woningen aan de drukke verkeersweg. Dit in tegenstelling tot het woongebouw voor alleenstaanden aan de andere kant van de Willem Ruyslaan, dat in dezelfde periode werd gebouwd.
Het kamvormige complex had ook de voorgeschreven gemeenschappelijke tuinen. Deze binnenterreinen zijn aan één zijde, de Assendelftstraat, open naar de straat. De twee buitenste hoven zijn toegankelijk voor auto’s en door een poort verbonden met de Oostzeedijk. Het middelste binnenterrein is een echte binnentuin. Het meest oostelijke blok vormt een binnenterrein met de bestaande woningbouw aan de Aegidiusstraat. In de eerste jaren waren de binnenterreinen slecht onderhouden en vaak als parkeerruimte gebruikt.
Anno nu
Het complex is in 1994 gerenoveerd. Toen zijn de oorspronkelijke stalen kozijnen vervangen door kunststof. Door een recente renovatie ziet het complex er weer goed uit. De open binnenterreinen worden nog steeds als parkeerplek gebruikt. Sinds de kap van de bomen in 2020 ziet het gebied er even desolaat uit als bij de oplevering van de gebouwen. De oorspronkelijke winkels, zoals de herenmodezaak van Hordijk, van Dam’s Naaimachinehandel en Kousenhuis Van de Velden zijn langzaam maar zeker verdwenen, daarvoor in de plaats kwamen een dierenkliniek, herenkapper Assman, een accountant, buitenschoolse opvang en enkele andere winkels.