• Artikelen

Zusterflat Ikazia

In 1966 is het nieuwe ziekenhuiscomplex Ikazia bij het Rotterdamse Zuidplein klaar. Opvallend is het ronde, tien etages hoge zustergebouw. De toren bevat 156 flats. De opzet dateert reeds van voor de oorlog, de officiële opening was pas op 9 oktober 1968.

Zusterflat Ikazia

De toren voor de Ikazia zusterflats.

Stadsarchief Rotterdam, 1966

Het ronde, tien etages hoge torengebouw met 156 zusterflatjes is een van de meest markante onderdelen van het nieuwe ziekenhuiscomplex Ikazia bij het Rotterdamse Zuidplein. Ikazia is met zijn 375 ziekenhuisbedden een welkome aanwinst voor Rotterdam-Zuid en omstreken. De opzet dateert reeds van vóór de oorlog, toen het comité Interkerkelijke Ziekenhuis Bouwactie werd opgericht. Hieruit is de afkorting Ikezia ontstaan, die vanwege de betere klank werd gewijzigd in Ikazia.

Het Vrije Volk 9 oktober 1968

Zusterflat Ikazia

Het ziekenhuis en zusterhuis in aanbouw. In de omgeving staat nog niets.

Stadsarchief Rotterdam, 1966

Streekziekenhuis

Al in 1947 wordt een stichting opgericht om te komen tot een protestants christelijke ziekenhuis in Rotterdam-Zuid. De plek nabij het Zuidplein, vlakbij de uitvalswegen naar het zuiden en in de nabijheid van het openbaar vervoersknooppunt hier, is bewust gekozen. Vooral ten zuiden van Rotterdam wonen van oudsher veel protestanten en gereformeerden. Het ziekenhuis Ikazia ontleent zijn naam aan het comité dat actie voerde en fondsen inzamelde voor de bouw, de Interkerkelijke Ziekenhuis Bouwactie. In totaal is zo 1 miljoen gulden bijeengebracht. Aanvankelijk is voor het streekziekenhuis een andere locatie aan de Carnissesingel in beeld, maar deze vervalt door het geplande metrotracé. Voor de nieuwe locatie behoeven de plannen nauwelijks aanpassing. In 1961 wordt de eerste paal geslagen en in april 1966 is het gebouw klaar.

In de ronde kern van het gebouw bevinden zich het trappenhuis, de lift, de toiletten en douches, een was- en strijkkamer en een klein keukentje.
Zusterflat Ikazia

Om het streekziekenhuis te bereiken dient de drukke Strevelsweg overgestoken te worden. De loopbrug vanaf het metrostation zal in 1972 gereed komen.

Stadsarchief Rotterdam, 1971

Architecten

Ziekenhuizen zijn het werk van gespecialiseerde architectenbureaus, die de vele technische eisen uit het programma van eisen in doorgaans degelijke schema’s vertalen. Architectuur komt op de tweede plaats. Het bureau van Groenewegen en Mieras kwam uit Amsterdam en werkte samen met de Rotterdamse architecten Cramer en Kruisheer. Hoe de taakverdeling was is onbekend; volgens Het Vrije Volk van 1957 hadden Groenewegen en Cramer samen een schetsontwerp gemaakt voor de eerste locatie. Groenewegen overleed in 1958 en zal dus verder weinig gedaan hebben. In latere publicaties worden vaak alleen Cramer en Kruisheer als architecten genoemd.

In dit eerste ontwerp staat het zusterhuis al los van het grote hoofdgebouw, maar is het drie verdiepingen hoog, met drie korte dwarsvleugels. Wie uiteindelijk de karakteristieke ronde vorm heeft bedacht is onbekend. Het eerste ziekenhuisontwerp ging uit van 350 bedden; het werden er uiteindelijk 375.

Zusterflat Ikazia

Doorsnede van de zusterflat.

Bouwkundig Weekblad, 1968
Zusterflat Ikazia

Het gemeenschappelijke dagverblijf in de Ikazia-zusterflat

Bouwkundig Weekblad, 1968

Voor de verpleegsters komt er een ronde, tien verdiepingen hoge torenflat met, voornamelijk over de acht hoogste verdiepingen verdeeld, 156 kamers die alle grote ramen aan de straatzijde krijgen. Binnen de cirkelvormige gang komen de centrale ruimten te liggen. Boven de begane grond komt een ontspanningszaal, rondom door een terras omgeven en bovenop het zusterhuis wordt een dakterras aangelegd.

Het Vrije Volk 29 juni 1961

Zusterflat Ikazia

Maquette van het Ikazia-ziekenhuiscomplex.

Zusterflat Ikazia

Plattegrond begane grond

Bouwkundig Weekblad, 1968
Zusterflat Ikazia

Plattegrond eerste verdieping

Bouwkundig Weekblad, 1968

Zusterhuis

De ronde vorm van het zusterhuis is gekozen vanuit stedenbouwkundige overwegingen, maar ook vanwege de grootte van het beschikbare terrein. Het zusterhuis biedt plaats aan 156 personen. Er zijn 16 zitslaapkamers voor dienstbodes op de begane grond in het onderhuis en 140 standaardkamers voor zusters in de toren. De kamers zijn van 9 vierkante meter groot. In de gevel hebben ze een breedte van 3, 30 meter. Verder is er op de begane grond een fietsenstalling rond de kern en een recreatieruimte. Op de eerste verdieping, waar zich ook de hoofentree bevindt, zijn verder alleen gemeenschappelijke voorzieningen zoals een tv-kamer en een recreatieruimte. Ook op het dak is een recreatieruimte en een terras.

Zusterflat Ikazia

Plattegrond standaardverdieping

Bouwkundig Weekblad, 1968
Zusterflat Ikazia

Plattegrond dak

Bouwkundig Weekblad, 1968
Zusterflat Ikazia

Vanaf 1972 kunnen patiënten en bezoekers via een voetgangersbrug het terrein bereiken.

Stadsarchief Rotterdam

Constructie

In de ronde kern van het gebouw bevinden zich het trappenhuis, de lift, de toiletten en douches, een was- en strijkkamer en een klein keukentje. De kamers hebben alleen een wastafel. De betonnen kern is een belangrijk onderdeel voor de constructie. Verder zijn er de radiaal geplaatste betonwanden van de kamerscheidende wanden. De bovenbouw staat op een betonnen tafelconstructie, gedragen door negen ronde kolommen. In de gevel staan achttien rechthoekige betonnen kolommen, die samen met de betonnen vloeren een gevelraster vormen. De pui-invulling heeft een knik.

Zusterflat Ikazia
Marlies Lageweg, Platform Wederopbouw Rotterdam

Anno nu

Het ziekenhuis is verbouwd, waarbij een groot baksteenreliëf van Rudi Rooijackers verloren is gegaan. Ook de kapel is gesloopt; één glas-in-betonraam van Berend Hendriks is bij de entree van het zusterhuis opgesteld. Het zusterhuis is verbouwd tot kantoorruimte voor het ziekenhuis.

Architect
B.J.K. Cramer, J.E. Kruisheer, J.H. Groenewegen & H. Mieras
Periode
1961-1966
Locatie
Montessoriweg 1, Rotterdam, Nederland
Buurten
Zuid
Gebouwen
Bedrijfsgebouwen