Woningbouw Pendrecht ‘de Vissenkommen’

In het plandeel Pendrecht III waren de Rotterdamse architect Harry Nefkens (1918-2018) en het architectenbureau Kuiper Gouwetor De Ranitz verantwoordelijk voor de 390 woningen in dit plandeel. Opdrachtgever was de Maatschappij voor Volkswoningen, de oudste woningcorporatie van Rotterdam. Sinds de wederopbouwarchitectuur weer in de belangstelling staat heeft het viertal bouwblokken van Nefkens de bijnaam ‘de vissenkommen’. Dit komt door de typische langwerpige ramen met afgeronde hoeken in de groenbetegelde kopgevels. Ook de benaming televisieramen wordt voor dit typische stijlkenmerk uit de jaren vijftig gebruikt. Een ander typisch fifties element is het vrolijke patroon van grèsbuizen bij de trappenhuizen.

Deze woningbouw werd bij oplevering nauwelijks opgemerkt of gepubliceerd. Wel werd de stedenbouwkundige opzet geprezen. Door de blokken met drie- en vierkamerflats op kolommen te zetten bleef de begane grond grotendeels open. Er waren hier alleen bergingen en een collectieve wasruimte ‘De bedoeling van deze onderdoorgangen is onder meer de kinderen een veilige en (bij slecht weer) droge speelgelegenheid te geven.’

De vier blokken liggen twee aan twee aan de Dirkslandstraat en Stellendamstraat. Met andere eveneens door Nefkens ontworpen bouwblokken van vier lagen omsluiten ze een collectief groengebied. En in combinatie met enkele rijtjes bejaardenwoningen vormen ze de voor Pendrecht kenmerkende wooneenheid, de bouwsteen van de wijk, de zogeheten stempel.

De blokken zijn 75 meter lang en bevatten steeds 30 woningen, verdeeld over drie woonlagen. Het zijn galerijwoningen met twee buiten het bouwblok gesitueerde trappenhuizen. De woningen bestonden uit een grote woonkamer, een of twee grote en een kleine slaapkamer, een hal, wc, douche, keuken en loggia. De huurprijzen voor de vierkamerwoningen waren f11,65 per week en voor de driekamerwoningen f10,65 per week.

Tussen 2003 en 2005 zijn de vissenkommen gerenoveerd door architectenbureau Van Schagen architecten. De woningen kregen een nieuwe keuken, nieuw sanitair en een nieuwe cv-installatie, maar de gevels werden hersteld en bouwfysisch vernieuwd. De huurwoningen zijn na de renovatie verkocht. De begane grond was een kwetsbaar onderdeel gebleken. Door de entrees te vergroten en geheel van glas te maken en veel aandacht te besteden aan de verlichting is dit verholpen. Het project was onderdeel van de herstructurering van dit deel van Pendrecht, waarbij een deel is gesloopt. 294 flatwoningen zijn vervangen door 177 nieuwe eengezinswoningen. Sinds 2021 is het project een gemeentelijk monument.