• Artikelen

Woningbouw Oost-Sidelinge

In 1950 verrezen aan de snelweg vier bouwblokken met in totaal 144 portiekflats volgens het bouwsysteem ‘Systeembouw’ met een bijzonder betonmozaïek. De flats maken plaats voor nieuwbouw.

Woningbouw Oost-Sidelinge

Achtergevel, juli 1950.

Nationaal Archief

In Overschie is het op ’t ogenblik alles montage- en systeembouw wat de klok slaat. Aan de Oost-Sidelinge, parallel met de Rijksweg naar Den Haag, worden 144 woningen gebouwd volgens systeem van de architecten Wijmer en Breukelman. Aannemingsmij. Van Waning & Co. voert de bouw uit, in opdracht van de gemeente (Volkshuisvesting). De woningen zijn verdeeld over vier woonlagen; onder de belétage zijn bergruimten voor alle bewoners. De architectuur is uiteraard eenvoudig. Op de bijna witte gevelmuur is enig ornament aangebracht. Zoals op de foto te zien is, komt er bij de bouw een hijskraan te pas. Skelet en gevelbekleding bestaan uit vaste elementen van schokbeton, die in een fabriek te Kampen pasklaar gemaakt worden en genummerd. De kraan pakt de stukken op en zet ze op hun plaats, waar de montage volgt. Alleen de vloeren van de kelders worden op het bouwwerk gemaakt, de rest wordt kant en klaar aangevoerd. Voor dit werk kunnen gedeeltelijk ongeschoolde arbeiders gebruikt worden. Metselaars zijn er echter nodig voor het aanvoegen van de betonnen onderdelen en voor het metselen van de binnenmuren; timmerlieden voor de maatvoering, de controle op de montage, het stellen van de houten kozijnen en de aanleg van ’n houten deklaag op de betonnen vloeren. Niettemin zijn er half zoveel lieden voor dit bouwsysteem nodig als voor de traditionele bouwwijze. En het gaat bovendien sneller! In December 1948 is begonnen met de montage; in Juni van dit jaar zal naar verwacht, het eerste blok van 24 woningen gereed zijn. De woningen die 7 à 8 gulden huur zullen doen, bevatten woonkamer, 2 à drie slaapkamers, douchecel, W.C. en keuken. Voor dit bouwsysteem van Wijmer en Breukelman bestaat veel belangstelling, zowel uit binnen als buitenland, want schier overal ter wereld is er woningnood en zoekt men naar methoden om de bouw te kunnen versnellen en vereenvoudigen.

Het Rotterdamsch Parool 12 februari 1949

Woningbouw Oost-Sidelinge

Artist's impressie van het woningbouwproject aan de Oost-Sidelinge.

De Maasstad 1948

Langs de rijksweg naar Den Haag staan vier bouwblokken met in totaal 144 portiekflats volgens het bouwsysteem ‘Systeembouw’. Ontwikkeld door de Rotterdamse architecten Nico Wijmer (1902-1962) en Jan Breukelman (1914-?) in samenwerking met aannemingsbedrijf Van Waning & Co. en de NV Schokbeton. Beide bedrijven waren pioniers in de betonbouw. Dit geslaagde project is aanleiding voor de firma Schokbeton om Wijmer in 1951 uit te zenden naar Ghana om daar prefabhuizen te gaan ontwikkelen. Dat project mislukt en teruggekeerd in Nederland in 1953 werkt hij voor architectenbureau Postma in Deventer.

Wijmer en Breukelman realiseerden nog 520 woningen volgens dit systeem in Kleinpolder-Oost. Deze hebben niet de specifieke architectuur.

Woningbouw Oost-Sidelinge

Basisontwerp Systeembouw Wijmer en Breukelman.

Bouw 1950

Als U van ’t zomer wel eens per fiets of auto over de Rijksweg naar Den Haag bent gegaan, zult U daar aan de oostzijde van de weg, nog voor het viaduct, enige woningblokken in aanbouw hebben gezien, waarbij een hoge kraan werd gebruikt. Deze kraan bracht tevoren in een fabriek gemaakte bouwelementen van schokbeton op hun plaats, waar ze door deels ongeschoolde arbeiders werden gemonteerd. Nu zijn die vier blokken gereed en voor een deel reeds bewoond. Mooi zijn ze niet van uiterlijk. Maar daar gaat het hier niet om. Hoofdzaak is, of de woningen voldoen in het gebruik.

Het Rotterdamsch Parool 7 december 1949

Woningbouw Oost-Sidelinge

De geprefabriceerde gevelelementen staan klaar voor montage.

Stadsarchief Rotterdam

Gezelliger kleurtje

De betonnen elementen van schokbeton werden in een fabriek in Kampen vervaardigd. Een hijskraan zet de delen op hun plaats, waar ze worden afgemonteerd. Als traveemaat is 2,50 meter gebruikt. Het betonskelet bestaat uit raamspanten op een onderlinge afstand van 2,50 meter. Verder worden plaatvormige vloer- en gevelelementen gebruikt. De wandelementen zijn 2,50 meter breed en één verdieping hoog. Ze hebben een spouw tussen binnen- en buitenblad. Het trappenhuis is ook 2,50 meter breed. Net als bij de Welschenblokken moeten veel mensen wennen aan het uiterlijk. Zoals de journalist van het Parool: ‘Het egaal-grijs van de betonnen buitenmuren is vrij eentonig, maar wellicht is het mogelijk, nieuwe blokken van dit systeem, een wat gezelliger kleurtje te geven.’ Rein Blijstra van Het Vrije Volk noemt ze ‘barbaars-modern’, wat positief bedoeld is.

Woningbouw Oost-Sidelinge

Plattegrond van een standaardwoning.

Alleen de binnenwanden worden hier gemetseld van baksteen, daar de bouwkosten anders te hoog zouden worden. Deze vier blokken, elk met 36 woningen per blok, worden door slechts vier arbeiders samengesteld. Nu de arbeiders ingewerkt zijn stellen zij in twee dagen één woning samen. Men maakt bij deze bouw gebruik van schokbeton en geprefabriceerde vloeren, die zijn gemaakt van isolerende betonplaten, waarin glaswol en bims zijn verwerkt.

Algemeen Handelsblad 8 augustus 1949

Woningbouw Oost-Sidelinge

Geprefabriceerde gevelelementen.

Stadsarchief Rotterdam
Woningbouw Oost-Sidelinge

Montage van de geprefabriceerde gevelelementen.

Stadsarchief Rotterdam

Decoratieve patronen

Waar bij de meeste naoorlogse systeembouw decoraties tot een minimum zijn beperkt hebben de betonpanelen van dit project een subtiel reliëf in verschillende decoratieve patronen. De reguliere panelen zijn voorzien van een kruisvorm. De panelen van het souterrain hebben een cirkelpatroon, net als de kaders bij de entrees. Verder is een gedecoreerde dakrand toegepast. Opnieuw Rein Blijstra: ‘De blokken zelf zijn lang niet lelijk en hebben o.i. zelfs een zekere schoonheid, onmenselijk strak, hetgeen heel iets anders is dan stijf of saai. De wanden lijken op gespannen trommelvellen, die heftig zullen gaan trillen als men er aan stoot. Het geheel heeft iets gespannens en toch is het evenwichtig.’ Pas recent is deze bijzondere architectuur (h)erkend.

Woningbouw Oost-Sidelinge

Januari 1950 zijn de woningen bijna klaar.

Stadsarchief Rotterdam

Als ge van Rotterdam uit de Rijksweg naar Den Haag oprijdt, ziet ge aan Uw rechterhand een groot complex nieuwe woningen. Het is een lange huizenrij bestaande uit vier blokken, koud en grauw. Op het smalle trottoir staan wat sprietige boompjes en in de klei voor de huizen spelen een paar kinderen. Het ziet er allemaal onaantrekkelijk en somber uit.

Maar wat doet dat er toe, zult gij zeggen. In deze tijd komt het niet zozeer op uiterlijke schoonheid aan. Velen zijn met deze woningen zeer geholpen. Het is een stap op de weg naar de oplossing van het woningprobleem. Inderdaad, we zijn het met u eens, maar of het een goede stap is? Verscheidene bewoonsters met wie wij eens zijn gaan praten, menen van niet…

De Rotterdammer 21 juni 1950

Woningbouw Oost-Sidelinge

Anno nu

Door de voortdurende verbreding van de rijksweg is de locatie steeds minder aantrekkelijk geworden. Ook de stedenbouwkundige setting is niet erg aantrekkelijk: vier bouwblokken op een rij met erachter een schrale gemeenschappelijke groenstrook, gesitueerd op het oosten. Jarenlange verwaarlozing en het nog steeds grauwe uiterlijk verslechterden het imago van het complex. Renovatie is mogelijk, maar duurder dan sloop. Het besluit tot sloop van de flats werd door veel bewoners van Overschie toegejuicht. Anderen bepleiten een speciale status voor dit bijzondere project. Het Cuypersgenootschap startte in 2020 een actie voor het behoud van het complex. Anno 2024 staat het complex al twee jaar leeg. Het is de bedoeling dat in de nieuwbouw op deze plek betonelementen worden hergebruikt.

Woningbouw Oost-Sidelinge
Woningbouw Oost-Sidelinge
Woningbouw Oost-Sidelinge
Woningbouw Oost-Sidelinge
Architect
N.F. Wijmer en J. Breukelman
Periode
1946 - 1950
Locatie
Oost-Sidelinge, Rotterdam, Nederland
Buurten
Overschie
Gebouwen
Wonen