Gebouw Weena met parkeergarage

Gebouw Weena valt tegenwoordig nauwelijks meer op, sinds het in 1993 achter het kantoorgebouw Weena 200 uit het zicht verdween. Maar ook bij oplevering begin 1969 werd het gebouw nauwelijks besproken. Misschien dat de lange periode tot realisering de aandacht had doen verslappen. De eerste plannen voor een parkeergarage naast het Hilton Hotel dateren al uit 1953. Het is een nogal grootschalig, abstract volume, dat weinig prijs geeft van de bijzondere combinatie van functies: parkeergarage, kantoren en winkels. Eind jaren zestig zijn de gebouwen van architect Maaskant steeds grootschaliger en ongenaakbaarder geworden en wordt zijn werk door de maatschappelijk betrokken architectuurcritici weggezet als pompeuze projectontwikkelaarsarchitectuur.

Het gebouw past goed in het moderne Rotterdam, waar de auto vrij baan heeft. Maar al die auto’s die naar de stad komen moeten natuurlijk ook geparkeerd kunnen worden. Begin jaren zestig wordt nog gedacht dat het autoverkeer in het centrum zou verdubbelen, en al die auto’s moesten een plekje krijgen. En niet langer op één van de vele onbebouwde ‘landjes’, want die zouden allemaal worden bebouwd. Dus denkt het gemeentebestuur daarvoor aan het bouwen van parkeergarages. In 1958 zijn er twee gepland in het centrum: een ondergrondse gekoppeld aan de Doelen onder het Schouwburgplein en een bovengrondse aan het Weena, die bedoeld was voor het Hilton Hotel. In 1960 zou er al behoefte zijn aan vijf parkeergarages.

In 1961 is het ontwerp voor het Weenagebouw klaar. Maar realisatie laat nog op zich wachten. Esso Nederland trekt zich terug uit het project, maar in het Philips Pensioenfonds wordt een nieuwe investeerder gevonden. Het werk wordt uitgevoerd door Manhave's Bouwbedrijf N.V. Het gedeelte van het centrum tussen Weena en Kruiskade wordt dus met het Weenagebouw, het Hilton Hotel en de Lijnbaanflat in grote mate gedomineerd door de architectuur van Maaskant. En door bouwer en ontwikkelaar Manhave, de eigenaar van die eerste Lijnbaanflat.

Het gebouw heeft forse afmetingen: 122 meter lang, 57 meter diep en 29 meter hoog. De parkeergarage ligt grotendeels aan de achterzijde in de kelder en de onderste vier lagen. Er is plek voor 550 auto’s. Meest spectaculaire deel van de garage is de spiraalvormige rotonde met op- en afritten. Deze oplossing is gekozen om piekbelastingen bij het uitgaan van bioscopen en theaters buiten het parkeeroppervlak te situeren. De vrijdragende betonconstructie was een fraai staaltje werk van de bekistingstimmerlui. De garage werd verwarmd met de afvoerlucht van de airconditioning van de kantoren.

Tussen de parkeergarage en de flat aan de Kruiskade ligt een expeditiestraat, die doodloopt op de Lijnbaan, immers een voetgangersgebied. De ingang van de garage was aan de Karel Doormanstraat, waar ook een quick-service- en benzinestation van Esso was. Boven de entree en de benzinepomp gaat een kantoorvleugel van één laag naadloos over in de kantoorlaag van de flat aan de Kruiskade.

Op de begane grond aan het Weena waren veertien ruime winkeleenheden, die eventueel samengevoegd konden worden. Van begin af aan was er een restaurant gedacht, dat ook de 625 m² grote, gemeenschappelijke kantine voor het kantoorpersoneel op de tussenverdieping zou bedienen. De kantoren zijn bereikbaar via twee entrees aan de Weenazijde, maar ook met liften rechtstreeks uit de parkeergarage. Een flink deel van de kantoren was in gebruik bij Dow Chemical en oliemaatschappij Texaco. Het leverde, ondanks het Esso tankstation, de bijnaam Texacogebouw op. De hoek met de Karel Doormanstraat was voorzien van een forse uitbouw waar als eerste Automobielbedrijf Stokvis en Randstad een Jaguar en Austin showroom begonnen.

In de gevel wisselen stroken glas en borstwering elkaar af; op enkele plekken in de uitbouw doorbreken grotere glasvlakken dit stramien. De borstweringen bestaan uit geprefabriceerde betonpanelen met witgeglazuurde tegels. De raampartijen zijn van aluminium en thermopane. Het gebouw heeft een betonconstructie. De terugliggende dakopbouw is in staal geconstrueerd.

Erg succesvol zijn de parkeergarages niet. De Rotterdammers zouden nog moeten wennen aan het idee dat parkeren geld kost. Zolang er nog gratis parkeerplaatsen in het centrum te vinden waren, leden de garages verlies. In 1973 zijn er vijf in gebruik. Als overal betaald parkeren in de vorm van parkeermeters wordt ingevoerd, verbetert de situatie enigszins. Ook raken steeds meer onbebouwde plekken, die vaak als parkeerterrein gebruikt werden, bebouwd en neemt het autobezit toe.

Zo weinig opzien als het gebouw bij oplevering baarde, zo veel was het in het nieuws tijdens de zogenaamde ABP-affaire eind jaren tachtig. Het gebouw was onderwerp van een dubieuze onroerend-goed-transactie. Het was op één dag diverse malen verkocht; van het Philips Pensioenfonds naar vastgoedhandelaar Niels Hemmes en via de AMRO-bank naar het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds. Vermoed werd dat Hemmes via relaties bij het ABP voorkennis had gekregen van de plannen tot aankoop. Omdat het pensioenfonds Hemmes geen acceptabele partij vond om rechtstreeks zaken mee te doen, werd de AMRO-bank bij deze transactie als tussenpersoon betrokken. Hemmes Vastgoed kocht het gebouw voor ƒ 49,5 miljoen gulden en verkocht het voor ƒ 54,5 miljoen aan de AMRO-bank en nog dezelfde dag-verkocht de bank het complex aan het ABP voor ƒ 55 miljoen. De zaak leidde tussen 1986 en 1988 tot rechtszaken die veel aandacht kregen in de media. ABP-directeur beleggingen Masson werd uiteindelijk in hoger beroep vrijgesproken van het ontvangen van steekpenningen. Het ABP werd door NRC Handelsblad omschreven als ‘een oncontroleerbare kolos, waar willekeur, wanbeheer en geldsmijterij de boventoon voerde.’

Door de bouw van het kantoorgebouw Weena 200 in 1993 vóór het Gebouw Weena is dit grotendeels aan het zicht onttrokken. Het Weena is door deze ingreep en door de bouw van het kantoorgebouw voor Stad Rotterdam versmald van 90 naar 60 meter breedte.

De winkels onderin het gebouw zoals Weena’s Modehuis en herenmode Vernon waren weinig succesvol, net als in het laatste gedeelte van de Lijnbaan voorbij de Kruiskade. De aanleg van een voetgangerstunnel aan het eind van de Lijnbaan in 1967 was geen succes; deze werd vanwege onveiligheid al eind jaren tachtig gesloten en later verbouwd tot horecagelegenheid.

Het Esso servicestation verdween en er kwam een Mercedesdealer op deze plek. In mei 1983 opende hier de legendarische discotheek BlueTiek-In met plek voor meer dan 2000 bezoekers. In 1989 werd het discotheek Network en in 1991 Carrera. Tussen 1994 en 2010 was de Baja Beach Club hier gevestigd.

Het gebouw functioneert ook vandaag de dag als parkeergarage en kantoor/winkelgebouw. Het pand heeft twee eigenaren: de parkeergarage is in handen van E&G Parkhausfonds en de kantoren met winkels The Core, zijn sinds 2020 in bezit van Tristan Capital Partners en Nexus Real Estate. Huidige huurders zijn o.a. Office for Metropolitan Architecture, Randstad en Vodafone Ziggo.