Warenhuis De Klerk

In 1948 kreeg woninginrichtingsbedrijf H.H. de Klerk en Zonen toestemming een nieuw winkelpand te bouwen aan het Binnenwegplein. Dit viel samen met een ander heuglijke feit, het 75-jarig bestaan van de firma. In 1873 begon Hendrik Hubertus de Klerk een handeltje in kokosmatten uit China, als bijverdienste in het boter-, kaas- en eierenwinkeltje van zijn vrouw. Dit bleek betere handel en van een winkel in matten, karpetten en vloerzeil aan het Achterklooster groeide De Klerk uit tot een grote naam in meubels, gordijnen en vloerbedekking. Er waren verscheidene filialen, niet alleen in Rotterdam, maar ook in Den Haag en Haarlem. Tijdens de Tweede Wereldoorlog gingen de winkels in Rotterdam en Den Haag verloren en De Klerk kreeg een noodgebouw in Blijdorp. Op 21 juli 1952 werd de eerste paal geslagen en op 15 oktober 1953 werd het gebouw officieel geopend.

Op de voor- en achterkant van de stofomslag van het boek Rotterdam, de geschiedenis van 10 jaren wederopbouw staat een foto van het winkelgebouw van De Klerk. Het geeft aan dat het als één van de belangrijkste nieuwe gebouwen van het nieuwe Rotterdamse centrum werd gezien. Het is net als Ter Meulen een ontwerp van de architecten Van den Broek en Bakema. Hoewel het ook een winkel is, is het een heel ander gebouw. Niet langgerekt, maar compact. De vraag naar winkelpanden met gesloten gevels heeft hier geleid tot een vrijwel gesloten kubus. De gevel is bekleed met aluminium platen, met slechts enkele verticale glasstroken en een bijzondere erker, met uitzicht over het Binnenwegplein en de Coolsingel. De begane grond is wel helemaal van glas, met een grote eilandetalage. Van den Broek schrijft in een toelichting, dat voor het tonen van meubels een ongebroken achterwand van groot belang is. Maar om kleur en structuur te beoordelen is ook de daglichttoetreding essentieel; daarvoor dienen de verticale glasvlakken en het licht uit het glasdak boven de centrale vide.

De Klerk was meer dan een meubelwinkel, het was een meubelwarenhuis. Rond de centrale vide liggen de verschillende vloervelden steeds een halve verdieping hoger. De winkel heeft hierdoor een levendig karakter. Alle dienstruimtes zijn buiten de winkelkubus gesitueerd. Zo was er op de begane grond een expeditieruimte, grenzend aan de expeditiehof. De kantine zat in een dakopbouw. Het centrale trappenhuis was een stuk boven het gebouw doorgezet met technische ruimtes en een kantoortje voor de etaleurs. Hierin was verder een goederenlift en de toiletten.

Het gebouw had een betonconstructie met kolommen op een stramien van 7,50 bij 9,50 meter. De vide is 6,50 bij 11 meter. Een glazen lift in die vide vormt een dynamisch element. De vrijstaande kolommen in de vide zijn ruw gehouden.

In 1970 wordt De Klerk uitgebreid aan de Lijnbaankant in verband met de verlenging van de Lijnbaan tot het Binnenwegplein. Ook wordt dat jaar een magazijn in de Spaansepolder geopend. September 1986 besluit De Klerk zijn Rotterdamse vestiging aan de Lijnbaan te sluiten wegens tegenvallende omzet; er volgt een opheffingsuitverkoop. Korte tijd is het gebouw dan in gebruik bij Leo Horn, die allerhande goederen tegen dumpprijzen van de hand doet. In 1987 besluiten boekhandel Donner en supermarkt Albert Heijn zich hier te vestigen. De supermarkt op de begane grond en in de kelder en de boekhandel krijgen elk een eigen ingang. Op 31 oktober 1988 wordt Donner officieel geopend. Donner neemt later ook de ruimte van Albert Heijn in gebruik en is na een verbouwing in 2000 uitgegroeid tot de grootste boekwinkel van het land. Het gebouw van De Klerk is tegen die tijd beter bekend als het pand van Donner.

Door samenvoeging van de Selexyz boekhandels en de antiquariaten van De Slegte ontstaat in 2012 Polare. In 2014 gaat Polare failliet en korte tijd later starten enkele medewerkers van Donner een eigen boekwinkel in de voormalige Rotterdamsche Bank. Het voormalige pand van De Klerk/Donner is sindsdien in gebruik geweest bij verschillende kledingzaken. Het gebouw is gemeentelijk monument en is in opdracht van investeerder Redevco, in 2021 geschikt gemaakt voor meerdere winkels en horeca door WDJArchitecten en JP Van Eesteren. De kenmerkende kwaliteit van de vide is in stand gehouden. Het pand krijgt als derde monument in de binnenstad, naast Gebouw De Heuvel en De Doelen, een groen dak dat via buitenroltrappen te betreden is. Het pand wordt gebruikt door OX-Space, een culturele hot-spot waar kunst, eten, discussie en radio samenkomen en opent begin 2025.