- Artikelen
Verkeersknooppunt Kleinpolderplein
In het midden van de noordelijke randweg op het Kleinpolderplein verrees in 1971 een verkeersplein op vier niveaus.
De Rotterdamse ruit krijgt Nederlands eerste verkeersplein op vier niveaus. Wanneer het in gebruik kan worden genomen, staat nog niet vast. Met de bouw wordt zeer binnenkort begonnen. De aanleg gaat circa veertig miljoen gulden kosten. Het verkeersplein op vier niveaus komt in het midden van de noordelijke randweg van de Rotterdamse ruit, op de plaats waar nu het Kleinpolderplein ligt. Het plein bestaat uit de kruising van de noordelijke randweg met de uitvalsweg van het centrum van Rotterdam naar Den Haag en de aansluitende wegen.
Algemeen Dagblad 26 juli 1966
Ruit om Rotterdam
Begin jaren zestig worden de plannen voor een ringwegstelsel rond Rotterdam concreet. De ‘ruit om Rotterdam’ beslaat 41 kilometer snelweg en bevat twee kruisingen met de Nieuwe Maas: aan de oostkant de Van Brienenoordbrug (1965) en aan de westkant de Beneluxtunnel (1968). Verder natuurlijk de vier verkeerspleinen op de vier hoeken van de ruit, maar het meest imposant is en blijft het Kleinpolderplein. In feite een T-splitsing in de snelweg, gebouwd boven een bestaande rotonde op een betrekkelijk beperkt grondstuk aan de rand van Overschie.
Voor de aanleg moeten zelfs 24 vrij nieuwe woningen aan de Ameidestraat worden gesloopt. In principe konden er nog enkele woningen van dit complex gespaard worden, ‘maar daar zouden van het nu in het groen verscholen buurtje niet veel meer dan een paar verbrokkelde resten overblijven, een oplossing die onaanvaardbaar wordt geacht. Voor de bewoners (het gaat om ruim tachtig mensen) die in de loop der jaren met het wat grauwe woonbuurtje vertrouwd zijn geraakt, is het natuurlijk een bittere zaak dat zij tot verhuizing worden gedwongen.’ Aldus Het Vrije Volk van 10 september 1966.
1 miljard
De ring en het verkeersplein zijn een project van Rijkswaterstaat, waar de gemeente Rotterdam min of meer buiten staat. Door de slechte bodemgesteldheid en de dure rivierkruisingen is het een kostbaar project. Maar het is nog de tijd van het vooruitgangsgeloof en enthousiasme over grote infrastructurele ingrepen. En van fijnstof of geluidshinder heeft nog niemand gehoord. De bewoners van Overschie worden in informatiebijeenkomsten op de hoogte gesteld van de plannen. Protesten zijn er niet. In 1974 is de complete ruit om Rotterdam klaar. Het project heeft dan ongeveer 1 miljard gulden (€45 miljoen) gekost, ongeveer 25 miljoen gulden (€11,5 miljoen) per kilometer. Nadien is er nog verder gewerkt aan het stroomlijnen van het verkeer rond Rotterdam. De Van Brienenoordbrug is in 1992 verdubbeld, de Beneluxtunnel in 2002 en het zuidoostelijke knooppunt, de Ridderster, is in 1999 vergroot. Maar de files zijn gebleven. Met de aanleg van de A4 door Midden-Delfland (2015) aan de westkant en de A16 langs de noordkant (2024) wordt getracht de verkeersoverlast in Overschie binnen de perken te houden.
In kringen van deskundigen pleegt men zaken als tunnels, onderdoorgangen, viaducten en bruggen aan te duiden als ‘kunstwerken’. Dat klinkt een leek misschien wat overdreven in de oren, te meer daar hij bij het horen van deze benaming eerder zal denken aan scheppingen van mensen als Rembrandt, Beethoven of Hendrick de Keyser. Toch is ook in de sfeer van de wegenbouw het bezigen van het woord ‘kunstwerken’ geen misbruik van de Nederlandse taal. Zeker niet nu onze Nederlandse wegenontwerpers het stadium van ‘een onderdoorgangetje hier, een viaductje daar’ zijn ontgroeid en verkeersknooppunten creëren die de buitenstaander met ontzag vervullen. (…)
De Rotterdamse Ruit zal in voltooide staat (en laten we hopen dat het werkelijk 1971 zal zijn) het grootse schoolvoorbeeld zijn van alles waartoe de vaderlandse waterstaatsmensen op het ogenblik in staat zijn.(…)
Het Kleinpolderplein nieuwe stijl zit knap, ingenieus en zo te zien ook niet lelijk in elkaar. Een kunstwerk, jazeker!
Het Vrije Volk 5 december 1966
Fly-overs
Op 21 augustus 1967 gaat de eerste paal de grond in voor het verkeersplein.
De twee bestaande rotondes worden bestemd voor het stedelijke verkeer. Een centrale fly-over gaat rechtstreeks door vanaf de A13 uit Den Haag naar het centrum van Rotterdam en de tunneltraverse. De kruisende snelweg A20 tussen west en oost gaat door een tunnelbak. Helemaal bovenlangs met een bocht gaat de fly-over uit de richting Den Haag naar het oosten. Het maximale hoogteverschil is bijna twintig meter: van 4,36 m -NAP tot 13,5 m + NAP. Door de beperkte ruimte zijn kleine bochtstralen toegepast. Bijzonder scherp is de bocht vanuit de richting Schiedam naar Den Haag, die door de vele ongelukken de bijnaam Bloedgeul kreeg.
Het ontwerp is gemaakt door de directie Wegen in samenwerking met de directie Bruggen van Rijkswaterstaat. Als esthetisch adviseur is ir. Wim Snieder (1826-1994) in deze periode bij Rijkswaterstaat en ook bij dit project betrokken. Om de vloeiende lijnen van de curven te benadrukken zijn de fly-overs voorzien van een beplating van gewassen grindbeton. ‘Het swingt van de viaducten en onderdoorgangen op het nieuwe Kleinpolderplein’, schreef Het Vrije Volk in 1971.
Uitvoering
Tijdens de uitvoering moest het dagelijkse verkeer van circa 50.000 auto’s gewoon doorgaan. De uitvoering was dan ook een inventief staaltje ingenieurswerk. Voor de fundering is gebruik gemaakt van ter plaatse gestorte Vibropalen. In een stalen buis wordt beton gegoten, waarna de buis vervolgens weer wordt opgetrokken. De gewone viaducten zijn met platen van in het werk gestort beton gerealiseerd; de fly-overs zijn grotendeels met geprefabriceerde voorgespannen betonelementen gebouwd. Er zijn overspanningen van zo’n 20 meter lengte gerealiseerd.
De gezamenlijke viaducten bestaan uit 583 elementen van voorgespannen beton, waarvan de meeste in Kats in Zeeland werden gegoten en vervolgens per schip over het Schie-Schiekanaal zijn aangevoerd. De segmenten wogen elk 45 ton en zijn ruim 2,5 meter breed. Voor uitzetting van het beton bij warm weer is er om de 300 meter een dilatatie uitgespaard.
Er zijn ronde en cilindervormige pijlers toegepast. De tunnelbakken zijn in de nabijheid in de Delfshavense Schie geprefabriceerd. Met drijvende bokken zijn de tunnelbakken op hun plek gelegd. Eigenlijk maakt ook de Giessenbrug over de Schie deel uit van het project. De snelwegen zijn verbreed van zes naar tien rijstroken.
Met knetterend vuurwerk en het doorknippen van de onvermijdelijke linten zijn woensdagmiddag weer een paar partjes van het Kleinpolderplein in gebruik gesteld. De opengestelde weggedeelten zijn de verbinding tussen rijksweg 13 vanuit 's-Gravenhage naar rijksweg 20 (richting Hoek van Holland) en de noordelijke onderdoorgang van rijksweg 20 vanaf Schieplein-Schieweg richting De Hoek. De zuidelijke ondergang is al enige tijd in gebruik.
Het Vrije Volk 24 december 1970
Documentaire
De aanleg van het Kleinpolderplein blijkt uiteindelijk twee keer zo duur als begroot. In 1967 werd uitgegaan van 14,6 miljoen gulden, terwijl het uiteindelijk 31,7 miljoen is geworden. De technische hoogstandjes van de bouw zijn gedocumenteerd in de documentaire Erop of eronder van filmers Joop Burcksen en Ruud Herblot. uit 1971. Gemaakt in opdracht van aannemer Van Hattum & Blankevoort en bedoeld als propaganda voor de wegenbouw. Ook de spectaculaire vogelvluchttekening van (strip)tekenaar Fred Julsing uit de ANWB-kampioen van december 1969 heeft propagandistische waarde. Eind juni 1971 is het gehele project zo goed als voltooid. En in 1974 is de Ruit van Rotterdam helemaal af.
Vanaf 1998 zijn er op en rond het Kleinpolderplein twaalf geluidsschermen geplaatst. Prettig voor de bewoners, maar het lijnenspel van de bochten en fly-overs werd wel minder fraai.
Die bocht
Rotterdam is een bocht
Meer in het bijzonder: deze bocht
Vanuit Den Haag en Amsterdam
Over de A20, afslag centrum
Op het Kleinpolderplein
Martin Bril, 2002
Die bocht
Het Kleinpolderplein wordt mogelijk in de toekomst overbodig in de verkeerscirculatie rond Rotterdam. De kunstenaarsgroep Observatorium, bestaande uit Ruud Reutelingsperger, Geert van de Camp en André Dekker, hoopt dat het plein dan niet afgebroken wordt, maar dat er dan een park komt met uitzicht op de stad vanaf de fly-overs, die dan veranderd zijn in wandelpaden. In 2011 hebben zij alvast een kunstwerk in de waterplas gerealiseerd, ‘Die bocht’. Twee bruggen waar niemand bij kan, maar verwijzen naar die toekomst. De naam is geïnspireerd op het gedicht van Martin Bril. Tijdens werkzaamheden aan de wegen was een fly-over van het Kleinpolderplein op zaterdag 16 april 2016 in gebruik als feestlocatie. Zo’n 5000 bezoekers wandelden hier, deden aan yoga of keken naar optredens.
Museum voor verweesde beelden
Onder de snelweg A13 naar Den Haag ligt een bijzondere expositieruimte: het museum voor verweesde beelden. Het ontwerp uit 2011 is gemaakt door Diekman Landschapsarchitecten. Op vijftien zwarte sokkels staan kunstwerken -veelal uit de wederopbouw- die elders in de stad vanwege sloop of herinrichting weg moesten. Werk van Han Rehm, Carel Kneulman, Gust Romijn en anderen.