Sint-Bavo

In de jaren vijftig vindt er een revolutie plaats in de kerkenbouw, lang het domein van traditionalistische architecten. Vooral een kerk van Le Corbusier, de Notre Dame du Haut in Ronchamps uit 1955, is van grote invloed. Architecten durven daarna ‘onedele’ materialen als beton en staal en moderne vormen en constructies in de kerkontwerpen toe te passen. Ook worden eigentijdse beeldend kunstenaars ingeschakeld. De Sint-Bavo in Pendrecht is het voorbeeld van deze revolutie in de kerkenbouw in Rotterdam.

In 1955 worden in de nieuwbouwwijken van zuid twee nieuwe parochies opgericht, die naar verwachting beide rond de 5000 zielen zullen tellen. Zuidwijk krijgt de naam Onze Lieve Vrouw Onbevlekt Ontvangen toegewezen. De parochie van Pendrecht krijgt de naam Sint Bavo ‘omdat op historische gronden is vast komen te staan, dat in de middeleeuwen hier een kerk heeft gestaan, welke was gesticht door de monniken van de St Bavo Abdij te Gent.’ Eerst komen er noodkerken tot de nieuwe gebouwen klaar zijn. Beide nieuwe kerken zijn ontworpen door de Rotterdamse architect Harry Nefkens (1918-2018), die overigens ook de noodkerken ontwierp. De eerste paal voor de kerk werd geslagen op 6 december 1958. Op zondag 26 juni 1960 werd de kerk ingewijd. Ook is toen de klok in de kerktoren geplaatst. De twee katholieke lagere scholen en twee kleuterscholen naast de kerk worden eveneens door Nefkens ontworpen.

De kerk bestaat uit een grote hoge kerkzaal met een constructie van zeven betonnen spanten. In een lager bijgebouw bevindt zich de pastorie. De 32 meter hoge toren staat apart van het gebouw op het voorplein. Via het verhoogde voorplein bereikt de bezoeker de hoofdentree. Voor de verder geheel gesloten bakstenen gevel staat een entreepaviljoen met glazen deuren. Door de glazen deuren heeft de kerkganger direct een visueel contact met het altaar.

Links naast de entree is een mozaïek van de Rotterdamse beeldend kunstenaar Bob Zijlmans (1918-1992) aangebracht. Een afbeelding van de heilige Sint Bavo, zoals gebruikelijk afgebeeld als goedgekleed en gewapend edelman met een valk op de hand. Rechtsonder is de boom te zien, waar hij zich na zijn bekering als kluizenaar in terugtrok. Linksboven is een kerk afgebeeld, die in de golven verdwijnt: een verwijzing naar de stormvloed van 1373, toen de toenmalige Bavokerk in het dorp Pendrecht verwoest werd. Boven de entree staat een beeld van de Limburgse kunstenaar Piet Schoenmakers (1919-2009).

Het gebouw wordt gedomineerd door de zeven betonnen spanten van de dakconstructie, die aan de voorgevel buiten de gevel staan. Aan de andere zijde steken die spanten door het gebouw. Er is hier een tussenverdieping aangebracht, waardoor er een balkon met extra plaatsen is gekomen en op de begane grond een enigszins afgescheiden ruimte die als dagkerk functioneert. Er is een aparte entree voor die dagkerk in de achtergevel. Hier zijn ook de biechtstoelen in een los bouwelement. De zes glas-in-loodramen in de dagkerk zijn ook van Bob Zijlmans.

Het dak is aan de betonnen spanten opgehangen. Er is een 1 meter hoge glasstrook aangebracht tussen de wanden en het dak, waardoor dit lijkt te zweven. Het plafond is van blank vurenhout. De rechthoekige kerkzaal biedt plaats aan 550 bezoekers, met 100 extra plaatsen in de dagkerk en 100 op het balkon.

De kerkvloer is voor een groot deel met Alta kwartsietscherven belegd. De vloer van het priesterkoor bestaat uit Jura marmerplaten en solhhofenerscherven. Het altaar heeft de vorm van een sarcofaag en is samengesteld uit platen van een groene Italiaanse marmersoort op een hardstenen sokkel. Het sacramentsaltaar en de doopvont zijn gemaakt van gepolijst Juramarmer.

De hele zuidgevel van de kerkzaal wordt gevormd door een wand van glas-in-beton. De vierkante betonnen elementen zijn in verband gestapeld. Hoewel het kunstwerk van Bob Zijlmans officieel geen titel heeft, zijn er allerlei voorstellingen in te zien. Van links naar rechts: Het Laatste Avondmaal, het Lijden van Christus (het kruis met daaromheen afbeeldingen van de Hof van Olijven, de handwassing van Pilatus, de gesel, doornenkroon en spijkers, de mantel, de dobbelstenen en de kraaiende haan) en de Opstanding in de vorm van een herrijzende Phoenix.

Bij de monumentenselectie is gekozen voor behoud van de Sint-Bavo. Daarna heeft het bisdom besloten de kerk in Zuidwijk te slopen. Sinds 2019 is de kerk in Pendrecht rijksmonument.