• Artikelen

Medische Faculteit

In de zestiger jaren is er te weinig capaciteit voor medische studenten in Nederland en wordt besloten tot de bouw van een Medische Faculteit in Rotterdam.

DGG NL Rt SA 4204 2004 5495 01

De Medische Faculteit vanaf de Westzeedijk in 1970

Dienst Gemeentelijke Werken Gebouwen, Stadsarchief Rotterdam

De ministerraad heeft besloten een medische faculteit te Rotterdam te stichten. Er wordt naar gestreefd de propaedeutische opleiding in het najaar van 1966 te doen beginnen. De stichting van deze, zevende, faculteit houdt verband met het grote aantal in de komende jaren te verwachten studenten in de geneeskunde. Deze mededeling werd gisteren gedaan door de minister van onderwijs en wetenschappen, prof.mr. I.A. Diepenhorst, tijdens een ontvangst in het internationaal perscentrum Nieuwspoort ter kennismaking met de Nederlandse pers. Rotterdam heeft enthousiast gereageerd op dit nieuws.

Algemeen Handelsblad 11 mei 1965

NL Ha NA 2 24 01 03 0 918 8111

Afbraak Ahoy'hallen ten behoeve van de Medische Faculteit. Op de achtergrond het Dijkzigt ziekenhuis.

Het Nationaal Archief, Herbert Behrens, februari 1966

Dijkzigt med fac NL Rt SA 4121 304862 16 ag

Het bouwterrein van de Medische Faculteit achter het Dijkzigt ziekenhuis

Stadsarchief Rotterdam, Ary Groeneveld, 1966

Eindelijk een universiteit

Mei 1965 besluit de regering tot de vestiging van een nieuwe Medische Faculteit in Rotterdam. Er is te weinig capaciteit voor de grote toeloop van medische studenten in Nederland, en er is bovendien veel behoefte aan artsen en medici. Goed nieuws voor Rotterdam, dat graag een universiteit wil, maar tot dan toe alleen de Handelshogeschool heeft. Voorwaarde is wel dat er supersnel een goede accommodatie wordt gebouwd. De keuze valt op de plek van de Ahoy’-hallen nabij ziekenhuis Dijkzigt. Het Delftse architectenbureau van S.J. van Embden, dat ook de Technische Hogescholen van Eindhoven en Enschede heeft ontworpen, krijgt de opdracht. Door te gaan werken met geprefabriceerde elementen kan in recordtijd worden gebouwd.

1966 Seven Seas AG NL Rt SA 4121 8790 01

Fietsenstalling naast studentenschip de Seven Seas aan de Parkhaven.

Stadsarchief Rotterdam, Ary Groeneveld, 1966

1967 Provisorium AG NL Rt SA 4121 10097 01

In december 1965 startte de bouw van dit provisorium; een noodgebouw voor de opvang van de eerste studenten die in september 1966 college gaan lopen aan de Medische Faculteit Rotterdam.

Stadsarchief Rotterdam, Ary Groeneveld, 1967

Provisorium en Seven Seas

Voordat de Medische faculteit klaar is moet er al van start worden gegaan met de opleiding. In het schooljaar 1966-1967 moeten al 400 studenten beginnen. Daartoe wordt een tijdelijk houten gebouw gerealiseerd, het Provisorium, aan de overkant van de tunneltraverse achter de HTS. Op 1 december 1965 start de bouw en op 5 juli 1966 is dit gebouw klaar. Ook voor de huisvesting van de studenten wordt een tijdelijke oplossing gevonden. In de Parkhaven komt het schip ‘The Seven Seas’ te liggen, met plek voor 260 studenten, een mensa en recreatieve ruimtes.

Wij zijn er ons van bewust, dat er door deze bouw aan vele mensen moeilijkheden worden veroorzaakt. Aan de gebruikers van de Ahoy’hal, aan de exploitanten van het complex en ook ten aanzien van het Dijkzigtziekenhuis. Als het mogelijk was geweest elders in een open vlakte de medische faculteit te bouwen, dan was dit zeker gebeurd. Alles moet snel gebeuren en het Dijkzigtziekenhuis is nu eenmaal het aangewezen gebouw om de faculteit „tegen aan te laten leunen".

Oud-burgemeester Van Walsum, voorzitter van de Commissie Voorbereiding Medische Faculteit in De Tijd 7 februari 1966

Dijkzigt med fac

Bouw van de kern van de faculteit met glijbekisting.

Dijkzigt med fac NL Rt SA 4121 305161 32 ag

De kern van het 27 verdieping hoge gebouw torent boven zijn omgeving uit.

Stadsarchief Rotterdam, Ary Groeneveld

Glijbekisting

Op 7 februari 1966 gaat de eerste paal voor het definitieve gebouw de grond in. Daarvoor is vanaf 18 januari de hal van de eerdere Ahoy’ manifestatie gedemonteerd en verplaatst naar het Heliportterrein aan het Pompenburg. De Energiehal van E55 werd pas in een later stadium verplaatst naar de Abraham van Stolkweg. De bouw gaat in een ‘barbaars’ tempo: met behulp van een glijbekisting worden na elkaar twee betonnen kernen van 103 meter hoogte gestort. Ruim honderd meter in vierentwintig dagen betekent een tempo van 4,34 meter per dag. Op 13 oktober 1966 wordt het hoogste punt bereikt van de eerste kern. De tweede kern volgt korte tijd later. De bouw wordt zo spectaculair gevonden dat er een speciaal bouwkijkhuisje is voor belangstellenden.

De toren van de Medische Faculteit wordt in 1968 in gebruik genomen en was hoger dan de Euromast; het was zelfs met 117 meter het hoogste gebouw van Nederland. In 1970 werd de Euromast voorzien van de Spacetower, zodat het hoogste uitkijkpunt van Rotterdam weer voor enkele decennia in de Euromast bleef.

Dijkzigt med fac foto van eesteren

Wit, hoog en strak rechthoekig torent de Medische Faculteit Rotterdam boven 's werelds grootste havenstad uit. Het is een gebouw van 27 verdiepingen, omgeven door een krans van laagbouw. De laagbouw heeft dezelfde witte gevels, evenals de hoogbouw voorzien van ramen met ronde hoeken. (…)

Als produkt van een geavanceerde industriële bouwwijze neemt de Medische Faculteit Rotterdam in Nederland, maar ook internationaal een unieke plaats in. De bouwers stonden voor de niet geringe opgave om in zeer korte tijd op een zeer kleine oppervlakte een ruimte te creëren, geschikt voor theoretisch en praktisch klinisch onderwijs: met collegezalen en laboratoria, maar ook met kantoren, parkeergarages en zelfbedieningsrestaurant.

brochure Medische Faculteit 1971

Dijkzigt med fac1

Omslag van publicatie over de Medische Faculteit

Audiovisuele Dienst Medische Faculteit Rotterdam, 1972

Dijkzigt med fac5

Zelfbedieningsrestaurant in de nieuwe faculteit.

Audiovisuele Dienst Medische Faculteit Rotterdam, 1972

Dijkzigt med fac dsn
Dijkzigt med fac pl1

Standaardisatie

In het complex moeten drie taken worden vervuld: onderwijs, onderzoek en ziekenverzorging. De beschikbare ruimte is beperkt zodat de keuze valt op hoogbouw voor de onderzoekslaboratoria. Deze hebben een relatief kleine persoonsbezetting en lenen zich goed voor standaardisatie. De hoogbouw van 117 meter hoogte is gebaseerd op een maatsysteem van 1,20 meter. Een standaardverdieping is 33,60 bij 79,20 meter. Er is gekozen voor een relatief diepe plattegrond: allerlei nevenruimtes als meetkamers, doka’s, klimaatruimtes en de liften, trappen en toiletten zijn in een middenzone geconcentreerd. Aan weerszijden van die middenzone liggen gangen. Die middenzone vormt ook de basis voor de draagconstructie: een aantal I- en U-vormige betonnen schijven. Rond die gestorte kern zijn geprefabriceerde vloerplaten en kolommen geplaatst.

De hoogbouw rijst op vanuit een langgerekt laagbouwdeel van twee bouwlagen. Hier bevinden zich algemene onderwijsvoorzieningen als collegezalen, de bibliotheek en de kantine. Daaronder liggen twee lagen parkeergarage. Een langgerekt bouwdeel langs de Westzeedijk bevat laboratoria in een vergelijkbare plattegrondopzet met zo’n middenzone. Het gehele complex is in 1972 gereed.

Dijkzigt med fac4

Bibliotheek in het moderne interieur van de Medische Faculteit.

Audiovisuele Dienst Medische Faculteit Rotterdam, 1972

Dijkzigt med fac3

Afdeling klinische wetenschappen in de Medische Faculteit.

Audiovisuele Dienst Medische Faculteit Rotterdam, 1972

Ruimtestation

Hoewel het gebouw eind jaren zestig bewondering oogstte, was er ook kritiek op de schaal, de complexiteit en de situering. In De Tijd noemt Harry Willemsen het in 1970 een ‘stuk Manhattantransplantatie’. Ben Kroon in dezelfde krant enige jaren later: ‘De toren van Boymans staat naast de toren van de faculteit als een pygmee naast een basketbalspeler.’ Kroon vindt het ‘een echte Rotterdamse bouwexplosie, potig en zonder veel oog voor de omgeving’. Architectuurcriticus Stanislaus von Moos vergelijkt het gebouw in 1979 met een ‘gestrand ruimtestation’ en dacht dat menig patiënt of bezoeker het gevoel zou hebben in een ‘science fiction TV-film’ terecht te zijn gekomen. Ook criticus Kenneth Frampton associeerde het gebouw met een ‘olieraffinaderij’ en ‘Cape Canaveral’. Hij vond het gebouw ontoegankelijk en desoriënterend en verbaasde zich over het feit dat er totaal geen interactie was tussen gebouw en parkachtige omgeving.

Dijkzigt med fac2

Axio van de verschillende onderdelen in het ziekenhuis en faculteit.

Audiovisuele Dienst Medische Faculteit Rotterdam, 1972

Dijkzigt med fac studiegids

De één vergelijkt het met de witte opbouw van een groot passagiersschip, de ander meent er duidelijk een opeenstapeling van spoorwagons voor de tropen in te onderkennen. Hoe dan ook, de bekleding van de gevel van de gebouwen voor de Medische Faculteit aan de Westzeedijk in Rotterdam is niet bepaald alledaags. Ze bestaat uit aluminium panelen die reeds van ruiten zijn voorzien in een Franse fabriek die zich speciaal heeft toegelegd op de fabricage van ramen voor spoorwagons.

Het Vrije Volk 25 juli 1968

Dijkzigt med fac NL Rt SA 4121 11916 1 ag

Stadsarchief Rotterdam, Ary Groeneveld

2018 Euromast5 Irisvanden Broek 1

Medische Faculteit met daarachter het nieuwe Erasmus MC en links het oude Dijkzigt

Rotterdam Make it Happen, Iris van den Broek, 2018

Jean Prouvé

Bij het architectenbureau van Van Embden werkten vooral Arie Hagoort (1929-1999), Jacques Choisy (1928-2018) en G.Th.J. Martens aan het project. Het bureau werd tijdens het proces omgedoopt in OD205, naar het adres Oude Delft 205. Voor het ontwerp van de gevelpanelen werd de Franse industrieel ontwerper Jean Prouvé (1901-1984) ingeschakeld. Beeldend kunstenaar Peter Struycken verzorgde de inrichting van het buitengebied.

De gevelelementen van 4 bij 4,20 meter zijn geprefabriceerd en compleet beglaasd gemonteerd. De gevelkolommen zijn met aparte driehoekige elementen bekleed. De gevelelementen bestaan uit een buitenbeplating van wit gemoffeld aluminium en een binnenblad van wit gemoffeld staalplaat. De tussenruimte is opgevuld met polyurethaanschuim. De karakteristieke afgeronde hoeken van de televisieramen en abstracte belijning van de gevelelementen passen in het tijdsbeeld van de late jaren zestig. Prouvé kreeg in 1981 de Erasmusprijs. Hij was als smid opgeleid, maar ontwikkelde zich door contacten met architecten als Le Corbusier tot een innovatief constructeur.

2018 PC14162 Guido Pijper

Helicopterlandig tussen nieuwe Erasmus MC en de Medische Faculteit

Rotterdam Make it happen, Guido Pijper, 2018

Anno nu

Het is nauwelijks voorstelbaar dat het nog altijd glimmend witte gebouw inmiddels meer dan vijftig jaar oud is. In de loop der tijd is het Dijkzigt-complex flink veranderd. Aan de Westzeedijk kwam een uitbreiding en in 1994 werd het Sophia Kinderziekenhuis erbij gebouwd, ook ontworpen door OD205. Vanaf 2005 is het complex door EGM architecten getransformeerd tot het Erasmus Medisch Centrum. Het oorspronkelijke ziekenhuis Dijkzigt is in 2019 gesloten en wordt gesloopt. De hoogbouw wordt ingrijpend verbouwd. Aanvankelijk bestond de vrees dat het gebouw zou worden gesloopt en vervangen, als sluitstuk van de algehele vernieuwing van het Erasmus MC. Dat is gelukkig niet gebeurd. Het gebouw is een gemeentelijk monument.

Architect
A. Hagoort, G. Martens (OD 205)
Periode
1965-1972
Locatie
Doctor Molewaterplein 60, Rotterdam, Nederland
Onderwerpen
Gebouwen Gem. Monumenten
Buurten
Centrum
Gebouwen
Bedrijfsgebouwen School