• Artikelen

Laurenskwartier

Het Laurenskwartier in Rotterdam is het gedeelte van het centrum rond de Laurenskerk en in feite het oudste deel van de stad.

Laurenskwartier

Het Laurenskwartier is het gedeelte van het centrum rond de Laurenskerk en in feite het oudste deel van de stad. De dam in de Rotte waaraan Rotterdam zijn ontstaan dankt lag ooit ter hoogte van de Hoogstraat op de Binnenrotte. Het Laurenskwartier is een veel diffuser stadsdeel dan Wereldhaven en Hoogkwartier en zelfs de begrenzing is onduidelijk. Aan de oostkant vormen de brede verkeerswegen Mariniersweg en Goudsesingel een heldere grens en aan de noordkant is de Lombardkade ook duidelijk. Aanvankelijk werd de Westewagenstraat als grens aan de westkant aangenomen, maar tegenwoordig worden ook het Stadstimmerhuis, het Minervahuis en de winkels aan de Hoogstraat bij het gebied betrokken. Aan de oostkant ligt de grens net achter de Hoogstraat. De Steigerkerk wordt vanwege de belangrijke visuele verbinding met de Vlasmarkt, het pleintje in de Hoogstraat, er ook bij genomen.

Laurenskwartier

Het eerste nieuwe gebouw aan de Hoogstraat was het pand van Singer uit 1949.

Stadsarchief Rotterdam XIV 444.16
Laurenskwartier

De Binnenrotte in 1961 ingericht voor de markt. Het gebied waar nu de Markthal staat ligt nog braak.

AD: Archief Het Vrije Volk

Fragmenten

Het Laurenskwartier is niet alleen minder homogeen dan de andere delen van de oostelijke binnenstad, het is ook meer aangetast door vernieuwing. Enkele gebouwen zijn gesloopt en vervangen door nieuwbouw. Ook de infrastructuur is aangepast: het spoorviaduct is gesloopt en vervangen door een tunnel en de Hoogstraat is hier voetgangersgebied geworden.

Aan de Meent, de Lombardkade, de Mariniersweg, de Botersloot en de Pannekoekstraat is tamelijk anonieme wederopbouwarchitectuur gerealiseerd, met winkels op de begane grond, woningen erboven en ontsluiting via expeditiehoven. Dit gedeelte is vergelijkbaar met het Hoogkwartier. Hier en daar zijn grotere gebouwen gerealiseerd met kantoren of een publieke functie, zoals het PTT-complex, de Spaarbank, de Heuvel, het Stadstimmerhuis en panden voor de grootwinkelbedrijven Peek & Cloppenburg, Lampe, Martens, Huf en Galeries Modernes. Het Laurenskwartier is geen homogene wederopbouwwijk, maar een optelsom van fragmenten.

Laurenskwartier

Het puin is geruimd en de waterwegen zijn hersteld. De wederopbouw van de stad kan beginnen.

Nationaal Archief 120-1175

Grotekerkplein

Twee gebouwen overleefden het bombardement: de Laurenskerk en de bibliotheek Erasmus. Aanvankelijk waren er plannen de Laurenskerk als ruïne te laten staan of alleen de toren te restaureren, maar uiteindelijk werd de kerk geheel gerestaureerd. De restauratie duurde van 1952 tot 1968. Rond de Laurenskerk werd een plein aangelegd met het beeld van Erasmus. Architect Henk Sutterland sr. verwachtte er veel van: De Laurenshof als een stil pleintje aan het water met den Westgevel van het kerkgebouw als afsluiting is een zeer gevoelig element en zal stellig kerkgaand Rotterdam tot groote tevredenheid stemmen. Rotterdam Bouwt 1946-2.

Het Grotekerkplein was bedoeld als oase van rust, maar in de praktijk was het vooral leeg en kaal. De bebouwing van Westewagenstraat en Hoogstraat is voorzien van zichtgaten naar de kerk. Ook in de Hoogstraat werd een zichtpunt op de kerk gerealiseerd, de Vlasmarkt, van waaruit ook de Steigerkerk zichtbaar is.

Laurenskwartier

De Steigerkerk is goed zichtbaar vanaf de Vlasmarkt, het verbrede deel van de Hoogstraat tussen Galeries Modernes en Huf.

Stadsarchief Rotterdam GW-26559

Kritiek

Het Grotekerkplein behoort tot de minst geslaagde elementen van de wederopbouw. In De Tijd 16-09-1967 geeft het team van de Engelse Economist Intelligence Unit harde kritiek:

De stadsbouwkundigen stemden in met de restauratie van de Grote Kerk, maar ze waren er niet bijzonder in geïnteresseerd. Al hun gedachten waren geconcentreerd op hun moderne stad. Dit heeft tot gevolg gehad dat men, terwijl de dure herbouw van de kerk nog steeds voortgaat, de omgeving volkomen heeft bedorven. Reeds voor de oorlog had men buiten de verhoogde spoorweg ook nog een lelijke elektrische centrale op de hoek van het kerkplein gebouwd. Aan de ene zijde heeft een hotel aan de herbouwde Hoogstraat zijn bijzonder lelijke achterzijde tegen de zijkant van de kerk mogen zetten. Aan de andere zijde is het Hervormd Administratiekantoor neergezet, een foeilelijke steenklomp. De andere gebouwen rond de kerk zijn zo mogelijk nog lelijker en ofschoon ze op de kerk uitzien staan ze er veel te dicht bij en zijn ze in stijl en geest totaal niet in overeenstemming. Aan de voorkant heeft men het kerkplein, officieel de Sint Laurensplaats, vrijgegeven voor het parkeren. Een gracht, een van de weinige nog in het centrum van Rotterdam, sluit het geheel tenslotte af, maar ook deze afsluiting in steen en beton geeft het geheel geen enkele schoonheid. Daarachter is het uitzicht weer afgesloten door de achterzijden van gebouwen, ditmaal staan hun voorgevels in de Westewagenstraat. Volgens Rotterdammers, die van hun Grote Kerk houden, is de kerk door de stadsontwerpers vermoord.

Laurenskwartier

Winkelcentrum De Twaalf Provinciën in aanbouw, gezien vanaf de Nieuwemarkt.

Nationaal Archief
Laurenskwartier

Het winkelgebouw De Twaalf Provinciën werd in 1955 niet de beoogde trekker voor het tweede deel van de Hoogstraat.

Stadsarchief Rotterdam Collectie Gemeentewerken L-2306

Nieuwemarkt

Voor de oude bibliotheek op de Nieuwemarkt kwam in 1955 een winkelcentrum met pleintje, aan de Hoogstraat afgesloten door het Twaalfprovinciënhuis. Dat gebouw bestond uit twee keer zes verdiepingen in splitlevel tegenover elkaar. Elke verdieping had de naam van een provincie. Zo was aan de binnenzijde een winkelfront van bijna een kilometer gerealiseerd. In de kelder was een overdekte markt, er was een bioscoop en een restaurant. Na een faillissement een jaar na de opening werd het gebouw uiteindelijk in 1996 gesloopt. Het winkelcentrum aan de Nieuwemarkt, ooit gezien als tegenhanger en concurrent van de Lijnbaan, leidde een zieltogend bestaan.

Markt

De Binnenrotte is sinds 1958 de plek voor de weekmarkt. Het stadsdeel tussen Goudsesingel en spoorwegviaduct gonst van hoopvolle verwachtingen. De komst van de markt is er het gesprek van de dag.

Is het wonder? „We krijgen weer een trekpleister, een object dat mensen brengt. Sinds de mislukking van het Twaalf-Provinciënhuis zijn we daar wel heel duidelijk van verstoken geweest", zegt de heer G. van der Kaaden, woordvoerder van de Pannekoekstraat. „Wij verwachten meer tot het centrum te gaan behoren dan tot dusver." Niet alleen de middenstanders in de Pannekoekstraat zijn blij, hun collega's van de Nieuwe Markt, de Hoogstraat (en vooral die van het ietwat dode, laatste deel) zijn het mogelijk nog meer. Zij verwachten een belangrijke opleving voor heel de neringdoende omgeving.

Het Vrije Volk 22-08-1958

De markt behoort tot de grootste en populairste van Nederland, maar op niet-marktdagen was de Binnenrotte erg leeg. Zeker na de sloop van het Luchtspoor ontstond een nogal ongezellige zee van ruimte. Pas met de bouw van het City Building (2003) en de Hofdame (2007) kreeg de Binnenrotte behoorlijke wanden en ruimte voor horeca op de begane grond. De opening van de Markthal in 2014 betekent een nieuwe impuls voor het gebied.

Laurenskwartier

De ideeën over de architectuur van de wederopbouw veranderden van traditionalistisch naar modern.

Bron: C. van Traa (red.) - Rotterdam. De geschiedenis van tien jaren wederopbouw, Ad. Donker, Rotterdam, 1955
Laurenskwartier

De nieuwe winkels van Galeries Modernes en Huf in volle glorie, midden jaren vijftig.

Stadsarchief Rotterdam Collectie Gemeentewerken 6405-6406

Hoogstraat winkelstraat

De woningbouw aan de Hoogstraat tussen de Westewagenstraat en de Binnenrotte is avontuurlijker dan verderop in deze straat, maar door verwaarlozing minder aantrekkelijk. Die verwaarlozing gold ook de grootwinkelbedrijven aan het begin van de Hoogstraat, maar die zijn inmiddels gedeeltelijk opgeknapt (Huf, Blokker). De drie winkelpanden aan het begin van de Hoogstraat, Peek & Cloppenburg, Lampe en Martens (Blokker) zijn alle ontworpen door architectenbureau Kraaijvanger in een traditionele vormentaal met gebruik van natuursteen en allerlei decoraties in de gevel. Architectonische tegenhangers Van den Broek en Bakema tekenden voor de hypermoderne winkels van Huf en Galeries Modernes. Het vrijwel geheel glazen pand voor schoenenmagazijn Huf is in 2010 gerestaureerd.

Aan de Hoogstraat bij de Vlasmarkt is nog een fragment te zien van de pandsgewijze wederopbouw. Het pand van Singer, dat jaren eenzaam heeft gestaan in de troosteloze vlakte, kreeg pas in 1954 gezelschap. De rest van de Hoogstraat werd projectmatig gevuld met blokken woningbouw met winkels op de begane grond. Eén bouwblok is al weer gesloopt om plaats te maken voor de hoogbouw van Rotta Nova.

Laurenskwartier

Plattegrond van de Pannekoekstraat en omgeving met de beoogde stedenbouwkundige invulling, 1953.

Stadsarchief Rotterdam II 47.04.01

Metamorfose Pannekoekstraat

Ook in de Pannekoekstraat werd in 1953 gestart met het idee van pandsgewijze opbouw. Het dubbele winkelpand in traditionele stijl kreeg snel gezelschap van blokken woningbouw met winkels. Aan de brede Mariniersweg verrezen hogere blokken met woningbouw en kantoren. Ook de Meent werd met grote bouwblokken met expeditiehoven afgebouwd. De Meent was jarenlang een saaie winkelstraat, maar onderging de laatste jaren door een gerichte aanpak een metamorfose tot überhippe toplocatie. Het gebied rond Botersloot, Nieuwemarkt en Pannekoekstraat was van begin af aan commercieel weinig geslaagd, met de teloorgang van het gebouw de Twaalf Provinciën als meest schrijnende geval. Maar ook hier kwamen nieuwe initiatieven. Een van de eerste succesvolle voorbeelden van hergebruik van een wederopbouwpand is de Groene Passage aan de Mariniersweg. De succesvolle Urban Espresso Bar startte aan de Botersloot. Met de herbestemming van de Spaarbank en de oude bibliotheek tot onderwijsgebouwen krijgt het gebied nieuwe impulsen. Studenten verlevendigen de buurt, zeker als de plannen voor studentenhuisvesting in het Laurenskwartier gestalte krijgen.

Laurenskwartier
Laurenskwartier
Laurenskwartier
Laurenskwartier
Laurenskwartier
Laurenskwartier
Laurenskwartier
Laurenskwartier
Laurenskwartier
Laurenskwartier
Laurenskwartier
Laurenskwartier
Laurenskwartier
Laurenskwartier
Laurenskwartier
Laurenskwartier
Laurenskwartier
Laurenskwartier
Laurenskwartier
Laurenskwartier
Laurenskwartier
Laurenskwartier
Laurenskwartier
Laurenskwartier
Laurenskwartier
Laurenskwartier