Kralingen

Kralingen was oorspronkelijk een apart dorp en zoals de uitdrukking ‘zo oud als de weg naar Kralingen’ al suggereert, zelfs ouder dan Rotterdam. Het oude dorp lag oostelijker dan de huidige deelgemeente; alleen de begraafplaats Oud Kralingen in Prinsenland herinnert hier nog aan. Het latere Kralingen was geconcentreerd rond de kruising van Hoflaan en Oudedijk. In 1895 werd Kralingen onderdeel van de gemeente Rotterdam. Kralingen wordt aan de zuidkant begrensd door de Nieuwe Maas en aan de noordkant door het Kralingse Bos. Aan de westkant vormen het Oostplein en de Boezemsingel de grens en aan de oostkant de snelweg A16.

De wijk heeft een bijzondere karakteristiek; aan de oostkant zijn lommerrijke lanen met luxueuze woonhuizen, terwijl de westkant aansluitend op Crooswijk vooral arbeiderswoningen kent. Het deftige Kralingen komt samen in sociëteiten, bij de golf- en hockeyclub, het CHIO en het particuliere Kralings Zwembad. De kinderen gaan naar speciale scholen als de Kralingsche School en de Vrije School. Het gewone deel van Kralingen moet het met het Kralingse Bos en het Oostelijk Zwembad doen. Beide bevolkingsgroepen ontmoeten elkaar in de winkelstraten Oudedijk en Lusthofstraat, bij voetbalclub Excelsior en op het openbare Libanon Lyceum. Sinds de komst van de Erasmusuniversiteit naar Woudestein wonen er relatief veel studenten in de wijk, regelmatige bezoekers van de cafés aan de Oostzeedijk en de studentensociëteiten.

Begin twintigste eeuw waren in Kralingen twee grote utilitaire projecten. Van het drinkwaterleidingcomplex rond de watertoren had niemand last, maar de gasfabriek domineerde de wijk. Vanaf de Oostzeedijk tot aan de Oude Dijk liepen leidingen en er stonden grote gashouders. De gemeente exploiteerde de gasfabriek van 1884 tot 1926. De gashouders bleven nog lang als opslag in gebruik; de twee laatste werden in 1972 gesloopt.

Ter hoogte van de drie flats aan het ’s Landswerf lag het Maasstation voor de verbinding met Gouda. In 1953 werd het station overbodig door de nieuwe route vanaf het Centraal Station en Station Noord. Station en spoorlijn werden afgebroken en hier kwam de nieuwe Maasboulevard, die in 1965 met de Van Brienenoordbrug werd verbonden. Ook verderop aan de Maasboulevard kwamen appartementencomplexen, maar de beoogde sloop van de woningbouw aan de Oostmaaslaan is niet doorgegaan.

In Het Vrije Volk van 2 maart 1946 werd op deze wijze -met een socialistische blik- enthousiast vooruitgeblikt op de wederopbouw van Kralingen. Net als in de omgeving van de Goudsesingel waren door het bombardement veel kwalitatief slechte woningen verloren gegaan en bood de wederopbouw de kans om moderne architectonische en stedenbouwkundige principes toe te passen. Tijdens de oorlogsjaren studeerden de moderne architecten als Van Tijen en Van den Broek met enkele jongeren (Maaskant, Bakema, Groosman) op de opzet van die nieuwe woonwijken. In 1941 verscheen de studie Woonmogelijkheden in het Nieuwe Rotterdam, een soort blauwdruk voor de naoorlogse woningbouw. De Dienst Volkshuisvesting en de ASRO waren niet tevreden over de woningbouw aan de Goudsesingel wat betreft bezonning en plattegronden. In een nieuwe Kralingse Bouwverordening werden hogere eisen gesteld aan de minimumafmetingen en werden allerlei aanvullende eisen voor de opzet en inrichting van de bouwblokken geformuleerd.

Kralingen krijgt een grote woonvoorraad en slechts enkele utilitaire gebouwen. Lees verder in het artikel Kralingen – De wederopbouw in detail- over de verschillende ingrepen en gebouwen in de wijk tijdens de wederopbouw. De stedenbouwkundige opzet, de woonblokken, de Slaak en de Eramsusuniversiteit komen aan bod.

Vanaf 1980 is de stadsvernieuwing in Kralingen van start gegaan. Eerst werd vooral de negentiende-eeuwse bebouwing aangepakt, maar al gauw kwam ook de wederopbouw in beeld. De centrale groenstrook rond de Gerdesiaweg werd -niet zonder protest- opgeofferd en tot nieuwbouwlocatie gepromoveerd. In verband met de toegenomen eisen voor warmte-isolatie werden veel naoorlogse woningblokken van isolatiepakketten voorzien, afgewerkt met stucwerk of de toen populaire trespapanelen. Houten en stalen kozijnen werden vervangen door kunststof. Een blok woningen van architect Van Tijen in de Vlinderbuurt was in slechte staat en renovatie was te duur, zodat dit grotendeels werd gesloopt. De aangrenzende bebouwing bleek op vervuilde grond van het voormalige Gemeentelijk Gasbedrijf te staan en moest worden gesloopt. Door de sloop van enkele vooroorlogse bouwblokken, sanering van de grond en nieuwbouw is hier een nieuwe, afwijkende enclave ontstaan.

Rond het Boerengat en het Buizengat waren van oudsher kantoren en bedrijven gevestigd. Hier kwam veel nieuwbouw, vooral woningbouw. Het voormalige terrein van de Drinkwaterleiding rond de watertoren werd met behoud van de bestaande gebouwen en bassins getransformeerd tot een nieuwe woonwijk.

De stadsvernieuwingsperiode, waarin vooral voor de lagere inkomens betaalbare huisvesting van goede kwaliteit werd beoogd, ligt inmiddels achter ons. In het neoliberale tijdperk ligt het initiatief bij de marktpartijen. Kralingen is een aantrekkelijke woonwijk nabij het centrum en dus in beeld als nieuwbouwlocatie voor bakfietsmensen. In Jaffa is de stadsvernieuwing alweer gesloopt en vervangen door retro-architectuur. Ook voor de bouwblokken uit de wederopbouw bestaan dergelijke plannen. De renovaties met trespa en stucwerk hebben hun beste tijd gehad. De renovatie van het complex woningen en winkels aan de Beneden Oostzeedijk en het Slaakhuys laten zien dat renovatie mogelijk is. Maar de sloop/nieuwbouw reflex die in Rotterdam altijd de boventoon voert, voorspelt weinig goeds.