• Artikelen

Hoogkwartier

Het Hoogkwartier is de wijk in Rotterdam rond het tweede deel van de Hoogstraat tussen de Mariniersweg en het Oostplein.

Hoogstraat

Het Hoogkwartier is de wijk rond het tweede deel van de Hoogstraat tussen de Mariniersweg en het Oostplein. Het driehoekige gebied wordt begrensd door het Groenendaal, de Mariniersweg en de Goudsesingel. Het gebied was het oostelijk deel van de stadsdriehoek. Voor het bombardement lag het centrum van de stad veel oostelijker dan nu het geval is en was de Hoogstraat een belangrijke winkelstraat met bioscopen en uitgaansgelegenheden, de ‘Kalverstraat van Rotterdam’. ’s Zaterdags wandelden veel Rotterdammers de hele Hoogstraat af van de Coolsingel tot het Oostplein en terug. In 1905 waren er zelfs plannen het nieuwe stadhuis bij het Oostplein te bouwen. Door de bouw van het stadhuis aan de Coolsingel en de positionering van winkelcentrum de Lijnbaan na de oorlog ligt het centrum nu veel westelijker. De Hoogstraat werd het stiefkind van de wederopbouw.

Voor het bombardement lag het centrum van de stad veel oostelijker dan nu het geval is en was de Hoogstraat een belangrijke winkelstraat met bioscopen en uitgaansgelegenheden, de ‘Kalverstraat van Rotterdam’.
Stadsarchief Hoogkwartier Puin

Gezicht op het puin ruimen tussen Hoogstraat en Groenendaal in 1940. Links het Groenendaal, op de achtergrond molen de Noord aan het Oostplein.

Stadsarchief Rotterdam XXXIII 569.37.01-2

Snel herbouwd

Het Hoogkwartier is na de oorlog betrekkelijk snel herbouwd en sindsdien in grote lijnen nauwelijks gewijzigd. De bebouwing bestaat uit tamelijk traditionele gesloten bouwblokken met appartementen in vier tot zes of zeven lagen aan de randen, met een incidenteel hoger woongebouw op markante punten. De begane grond wordt ingenomen door winkels en bedrijfsruimte. Bijzonder is de consequente toepassing van het systeem van expeditiestraten en -hoven. Deze hoven, van waaruit winkels kunnen worden bevoorraad, zijn te bereiken via tamelijk onopvallende poorten. In de winkelstraat is dan geen hinder van het laden en lossen van vrachtwagens.

Deze hoven, van waaruit winkels kunnen worden bevoorraad, zijn te bereiken via tamelijk onopvallende poorten. In de winkelstraat is dan geen hinder van het laden en lossen van vrachtwagens.
Onbekend Hoogkwartier Expeditiestraten1

Ontwerp expeditiestraat.

Bron: Het nieuwe hart van Rotterdam, 1946

Hoogstraat Expeditiestraat

Expeditiestraat in 1954.

AD: Archief Het Vrije Volk

Expeditiehoven

Vaak wordt de expeditiehof toegeschreven aan Van Traa, maar al in de eerste plannen van Witteveen duiken ze op, getuige dit bericht uit het Dagblad van Rotterdam van 25 oktober 1941.

Belangwekkend was ook nog de mededeling van Witteveen, dat in een groot aantal te projecteeren bouwblokken z.g. “expeditie-hoven” zijn gedacht. Dit is een volkomen nieuwe gedachte van Witteveen die hierdoor het drukke vrachtverkeer uit Rotterdams straten wil verbannen. Een expeditie-hof wordt dus een ombouwde ruimte aan de achterzijde der panden, waar rustig geladen en gelost kan worden.

Rein Blijstra geeft echter aan dat het idee ook niet van Witteveen is:

Het denkbeeld tot de aanleg voor expeditiestraten vloeide voort uit de eigenaardige toestand, die reeds voor de oorlog in de St. Laurensstraat evenwijdig aan de Hoogstraat lopend, ontstaan was. De grote winkelbedrijven aan de Hoogstraat hadden toen reeds hun achteruitgangen aan de St. Laurensstraat en de goederen, welke zij nodig hadden, werden niet op de Hoogstraat, doch aan de St. Laurensstraat in- en uitgeladen. De St. Laurensstraat was dus reeds als expeditiestraat „gegroeid". Dit „toevallige" voorbeeld werd nu bewust bij de aanleg van de volgende expeditiestraten, zij 't ook in geheel gewijzigde vorm, toegepast.

Het Vrije Volk 06-06-1952

Stadsarchief Hoogkwartier Oostplein

In 1958 realiseerde de firma Willemsen een kantoorflat aan het Oostplein naar ontwerp van H.A. Maaskant. Het gebouw is door renovatie danig toegetakeld.

Stadsarchief Rotterdam GW-5083

Bedrijvigheid

Door het Industriegebouw aan de Goudsesingel ligt ook een expeditiestraat. Behalve dit Industriegebouw waren er enkele kantoorgebouwen en veel bedrijfspanden en garages in het gebied. Er waren een paar bijzondere gebouwen, zoals het Savoy Hotel, de voormalige gemeentedrukkerij, het inmiddels gesloopte zalencentrum Emporium en de werkinrichting voor blinden, tegenwoordig in gebruik als veilinghuis. Op twee plekken is de wijk vernieuwd. Begin jaren tachtig is de open plek aan de Kipstraat bebouwd met een groot woningbouwcomplex van Jan Hoogstad. Op de plek van Emporium kwam rond 2000 een bejaardencomplex, de Mariniershof. Beide complexen zijn grootschaliger dan de omringende bebouwing, maar voegen zich wel in het stedelijk weefsel.

Stadsarchief Hoogkwartier Stadsdrukkerij

In het Hoogkwartier was veel ruimte voor bedrijven, zoals de Stadsdrukkerij. 1963.

Stadsarchief Rotterdam

Stadsarchief Hoogkwartier Emporium

Gebouw Emporium van Cornelis Elffers in 1951. Het gebouw, gebruikt voor manifestaties, feesten en bijeenkomsten, werd eind twintigste eeuw gesloopt.

Stadsarchief Rotterdam

Balkonhekjes

De architectuur van het Hoogkwartier is in zijn algemeenheid sober en functioneel. De meeste complexen zijn door degelijke Rotterdamse architectenbureaus ontworpen: Vermeer & Van Herwaarden, Hendriks Van der Sluys Van den Bosch, Fiolet, Nefkens en Margry. In de oudste complexen is nog wat decoratie te zien, zoals bij het Blindeninstituut en het eerste woningbouwcomplex op het Groenendaal. Later worden vooral met architectonische middelen decoratieve accenten gemaakt, zoals met elementen als balkonhekjes, borstweringen, luifels, hijsbalken en dakranden. Ook gebeurt het door de ritmering van de gevels met portieken, terugliggende dakopbouwen en bijzondere hoekoplossingen of met materiaalaccenten als baksteenverbanden, mozaïeken en geprefabriceerde betonelementen. En met noviteiten als bijvoorbeeld televisieramen met afgeronde hoeken. De schuine kappen maken al gauw plaats voor platte daken. Onvervalst modern is het woongebouw aan het Groenendaal van architect Maaskant. Het langgerekte gebouw is vooral horizontaal geaccentueerd met raamstroken, balkons en zonweringsstroken.

De meeste complexen zijn door degelijke Rotterdamse architectenbureaus ontworpen: Vermeer & Van Herwaarden, Hendriks Van der Sluys Van den Bosch, Fiolet, Nefkens en Margry.
Voet Hoogstraat Bariere

Het Luchtspoor vormde jarenlang een barrière tussen het centrum en de oostelijke binnenstad.

Foto J. Roovers, archief Voet C0562

Barrières

De meeste gebouwen zijn relatief weinig aangetast en in feite is het Hoogkwartier een heel gaaf ensemble, een van de weinige nog homogene wederopbouwwijken.

Grootste probleem van het Hoogkwartier was en is de slechte aansluiting op de rest van het centrum. Eerst stopte het centrum bij Vroom & Dreesmann aan het Beursplein en pas veel later werd de Hoogstraat tot aan de Binnenrotte bebouwd. Het Luchtspoor en de braakliggende vlakte van de Binnenrotte vormden een niet te nemen hindernis. Lang bleef dit gebied onbebouwd vanwege plannen voor een groot verkeersplein en een mogelijke spoortunnel. Een tweede barrière vormde van begin af aan de brede nieuwe Mariniersweg, primair ontworpen als een verkeersroute richting de Maasbruggen.

Pas in 1958 kwam de weekmarkt terug in het centrum. Het grote winkelcentrum de Twaalf Provinciën moest een trekker worden, maar was al gauw een mislukking.

Stadsarchief Twaalfprovincien Klein

Het winkelgebouw De Twaalf Provinciën werd in 1955 niet de beoogde trekker voor het tweede deel van de Hoogstraat.

Stadsarchief Rotterdam Collectie Gemeentewerken L-2306

“De Nieuwe Markt en de aangrenzende Pannekoekstraat en Hoogstraat liggen niet „in de loop". Het publiek komt er niet gemakkelijk toe vanuit het centrum -Beursplein of Meent- door te wandelen naar de winkels rondom de Mariniersweg. Geen enkele winkel in deze buurt heeft zoveel aantrekkingskracht dat men bewust de kale bouwputten bij het viaduct passeert.”

Het Vrije Volk 26-10-1956

Hoogkwartier

De Goudsesingel begin jaren vijftig, vanonder de luifel van het Industriegebouw.

Nationaal Archief

Anno nu

Vanaf de jaren zestig werd duidelijk dat Hoogstraat, Groenendaal en Goudsesingel niet meer de bruisende winkelstraten van weleer zouden worden. Er vestigden zich meer en meer speciaalzaken die het niet van passanten moesten hebben. Door het gewijzigde koopgedrag van de bewoners verdwenen de meeste levensmiddelenzaken en nu is er alleen nog een grote Albert Heijn en enkele speciaalzaken. De relatief lage huren in de Hoogstraat bieden kansen aan jonge ondernemers. Er komen steeds meer bijzondere winkels en hippe koffietentjes. En in het gebied wonen precies de mensen die Rotterdam graag wil trekken: relatief jong, hoogopgeleid, creatief en dynamisch.

Andor von Barsy

Hoogkwartier 1
Hoogkwartier 11
Hoogkwartier 3
Hoogkwartier 2
Hoogkwartier 5
Hoogkwartier 6
Hoogkwartier 8
Hoogkwartier 9
Hoogkwartier 7
Prev
Next
Onderwerpen
Buurten