• Artikelen

Groothandelsgebouw

Het Groothandelsgebouw is hét symbool van de wederopbouw van Rotterdam. Met drie binnenhoven en 445.000 vierkante meter is het met recht een groot handelsgebouw.

Groothandelsgebouw 6

Het Groothandelsgebouw in maart 1953 met op het dak de ruwbouw van de bioscoop, die pas in 1961 werd afgemaakt.

Nationaal Archief 2.24.01.04_0_905-6287

De geweldige betonnen kolos, die thans door zijn omvang het centrum volkomen beheerst, is in wezen een absoluut zakelijk bouwwerk. Het is voor altijd de werkplaats van de altijd bezige zakenman. Zijn strakke lijnen spreken van nuchterheid en werkelijkheidszin.

Van idee tot werkelijkheid, 1953

Groothandelsgebouw 1 800X450

Groothandelsgebouw in werkelijkheid, 2018

Groothandelsgebouw 1

Groothandelsgebouw als trots van Rotterdam

Stadsarchief Rotterdam XXIII F 204

Imposant

Het Groothandelsgebouw is hét symbool van de wederopbouw van Rotterdam. Toen het gebouw in 1953 werd opgeleverd, waren de superlatieven niet van de lucht. De omvang van het gebouw was ook imposant: 220 meter lang, 85 meter breed en 43 meter hoog, maar liefst 445.000 vierkante meter in negen bouwlagen. Het gebouw heeft drie binnenhoven en er loopt 1,5 kilometer weg doorheen over drie niveaus. Het was op dat moment het grootste gebouw van Nederland. Op 17 mei 1947 werd symbolisch een eerste paal geslagen, maar pas in april 1948 ging het werk serieus van start. Op 3 juni 1953 werd 'het symbool van gebundelde kracht en het onverwoestbaar vertrouwen in de groeikracht van Rotterdam' feestelijk geopend door Koningin Juliana.

het symbool van gebundelde kracht en het onverwoestbaar vertrouwen in de groeikracht van Rotterdam
Groothandelsgebouw 4

Tijdens de officiële opening in juni 1953 bekijkt koningin Juliana de maquette van het Groothandelsgebouw.

J.D. Noske (Anefo)/Nationaal Archief 2.24.01.03_0_934-5495

Groothandelsgebouw 7

Genodigden lopen door de Weenatunnel bij de opening van het Groothandelsgebouw.

Stadsarchief Rotterdam 4204_7022

Door het bombardement was in Rotterdam 388.000 vierkante meter bedrijfsruimte verloren gegaan. Voor veel ondernemers was een eigen nieuw gebouw onbetaalbaar. In 1944 kwam ondernemer Frits Pot met het idee van een verzamelgebouw voor grossiers, een ‘grossiersbijenkorf’, in de buurt van het Groenendaal. Franz Lichtenauer van de Kamer van Koophandel en Kees van der Leeuw, animator van de wederopbouw, steunden het idee. Kort na de oorlog werden de plannen concreet en werd de opdracht aan architectenbureau Van Tijen en Maaskant gegeven.

Groothandelsgebouw 3

Groothandelsgebouw in Rotterdam in aanbouw, oktober 1950.

Winterbergen (Anefo)/Nationaal Archief NL-HaNA_2.24.01.09_0_904-2378

Bedrijfsverzamelgebouw

De verzamelgebouwen boden vele voordelen. Bedrijven deelden een gebouw en dus ook faciliteiten. Ze kregen daardoor een betere uitstraling en betere voorzieningen (gemeenschappelijk gebruik van vergaderruimtes, kantines, entree, liften en trappen) voor een lagere prijs. Bovendien was de bedrijfsruimte flexibel te huren en konden de installaties en leidingen efficiënt worden aangelegd en benut. In de verzamelgebouwen waren ook enkele dienstwoningen, zodat er continu een huismeester aanwezig was. Het Groothandelsgebouw had vier woningen op de zevende verdieping.

In de verzamelgebouwen waren ook enkele dienstwoningen, zodat er continu een huismeester aanwezig was.

Het Groothandelsgebouw was het derde bedrijfsverzamelgebouw dat door Maaskant was ontworpen. De twee kleinere industriegebouwen aan de Oostzeedijk (1941-1946) en Goudsesingel (1949-1952) waren vingeroefeningen geweest. In 1961 kwam het laatste industriegebouw aan het Zuidplein er nog bij. Maaskant werd door publicist Leo Ott geprezen voor zijn ‘visie, durf, doortastendheid, buigzaamheid, aanpassingsvermogen en werkkracht.’

Groothandelsgebouw 8 800X588 1

Stadsarchief Rotterdam, 1965

De wording van de betonkolos in de nabijheid van het Centraal Station vormde het meest spectaculaire deel van de weg, die naar het bastion der Rotterdamse groothandelaren zou voeren. Van het fragiele netwerk der financiering, noch van de beslommeringen der exploitatie was iets te zien, maar het stijgen van de eindeloze bekistingen, het omhoog torenen van de betonmassieven, de drukke doening om en in een gecompliceerd bouwwerk van ongekende afmetingen, dat alles kon iedereen met eigen ogen zien.

Leo Ott - Van luchtkasteel tot koopmansburcht

Expeditiestraat

Expeditiestraten in het Groothandelsgebouw

Groothandelsgebouw 2

De binnenhoven worden nog altijd gebruikt.

Marlies Lageweg, Platform Wederopbouw Rotterdam, 2020

Groothandelsgebouw 8

Marlies Lageweg, Platfom Wederopbouw Rotterdam, 2019

Prefabricage

Het gebouw is als gewapend betonconstructie gerealiseerd en ook het uiterlijk wordt gedomineerd door beton. In de eerdere industriegebouwen was nog een combinatie van beton en baksteen in de gevels gebruikt. De vormgeving van het gebouw wordt grotendeels bepaald door de betonconstructie en de repeterende geprefabriceerde betonelementen, zoals de zonweringselementen in de gevels. Door het collectieve gebruik en het flexibele karakter van de ruimtes hebben de kantoorgevels bewust een neutrale vormgeving. De expressief vormgegeven entrees, trappenhuizen en dakopbouwen verlevendigen het gebouw. De bouw werd uitgevoerd door een combinatie van vijf aannemers: Van Eesteren, Dura, HBM, BAM en De Kondor.

Dehnert Jansen GHG Groosman img784

De groothandel in woningtextiel Dehnert en Jansen neemt in 1952 zijn intrek in het Groothandelsgebouw. In 1970 brandt de winkel uit door een brand bij Van Gend en Loos.

Groosman Architecten

Dehnert Jansen GHG Groosman img778

Het interieur van Dehnert en Jansen, beter bekend als Deja Woningtextiel werd door Groosman & partners ontworpen. Deja maakte als eerste Jip & Janneke merchandise in de vorm van gordijnen.

Groosman Architecten

Voorzieningen

Behalve de hoofdingang aan het Stationsplein zijn er nog vier ingangen. Naast 100.000 vierkante meter bedrijfs- en kantoorruimte op de negen verdiepingen zijn er showrooms aan de straatzijdes en magazijnen en expedities aan de binnenhoven. Twee grote gemeenschappelijke kantines waren op het dak geplaatst. Bijzondere voorzieningen waren een bank, een postkantoor, een kapper, een café-restaurant en bioscoop Kriterion in het dakpaviljoen. Tot de opening van de bioscoop in 1961 stond hier jarenlang alleen een betonskelet op het dak. Na afloop van de bioscoopvoorstelling werd het projectiescherm weggeschoven en konden bezoekers genieten van het prachtige uitzicht over de stad. De architecten Van Tijen en Maaskant betrokken ook een verdieping in het nieuwe gebouw; van een formeel samenwerkingsverband was geen sprake meer. Op de begane grond heeft sedert het begin grand-café Engels, aanvankelijk als uitbater van de noodkantine, tot het jaar 2020 gezeten.

Na afloop van de bioscoopvoorstelling in Kriterion werd het projectiescherm weggeschoven en konden bezoekers genieten van het prachtige uitzicht over de stad.
1970 Engels AG NL Rt SA 4121 12046 1 01

Interieur van café Engels in 1970. Het familiebedrijf dat in 1884 hun eerste café in Rotterdam opende, betrok in 1952 het Groothandelsgebouw. Tot 2014 was de familie eigenaar van het restaurant. In de coronacrisis van 2020 trok de huidige eigenaar Vermaat Groep de stekker uit het bedrijf.

Ary Groeneveld, Stadsarchief Rotterdam

Marlies groothandelsgebouw18

Ook als de gordijnen en projectiewand van filmzaal Kriterion open schuiven valt er genoeg te bekijken. Men heeft een schitterend uitzicht op de stad.

Marlies Lageweg, Platform Wederopbouw Rotterdam, 2020

GHG Hal A Van Reede gekaderd

Het kleurige kunstwerk van Johan van Reede is inmiddels vervangen door zwarte tegeltjes.

Collectie Lito van Reede

GHG hal A Van Reede Lv R foto kaart AK

Overzicht van Hal A met de bloemenwinkel en de mozaiekwand uit 1969 van Johan van Reede.

Collectie Lito van Reede

Anno nu

Tussen 2001 en 2005 is het gebouw gerestaureerd door architectenbureau Van Stigt. De glanzende entreehal en de luchtbehandelingskanalen op het dak verdwenen, de gevel werd gereinigd en in de gangen kwam de karakteristieke decoratieve baksteen terug. Door de ventilatiekasten naar de kelder te verplaatsen konden de dakterrassen in ere worden hersteld. Sinds 1996 heet het Groothandelsgebouw Groot Handelsgebouw, want er zijn geen groothandelaren meer in gevestigd, maar kantoren.

Vóór de restauratie en de rijksmonumentenstatus van 2010 was het gebouw zoals vele andere wederopbouwgebouwen potentieel object van moderniseringsplannen. Zo waren er ooit plannen het gebouw van een ‘eigentijdse’ glazen gevel te voorzien.

Een kleurrijke mozaïek boven de liften in de entreehal van Johan van Reede uit 1969 is helaas in de jaren negentig vervangen door zwarte tegeltjes.

In 2016 werd in het kader van Rotterdam viert de stad!, vijfenzeventig jaar wederopbouw een spectaculaire tijdelijke trap tegen het gebouw geplaatst. Het ontwerp van MVRDV trok meer dan honderdduizend bezoekers en vergrootte de iconische betekenis van het Groothandelsgebouw. In 2018 bestond het gebouw 65 jaar en wijdde de Kunsthal een expositie aan het gebouw: 'Ik sta hier goed.'

Het gebouw is sinds 2019 in handen van de Amerikaanse vastgoedinvesteerder Jamestown. Het laatste bedrijf van het eerste uur, brasserie Engels, is in de zomer van 2020 vanwege de coronacrisis failliet gegaan. De familie Engels was al sinds 2014 geen eigenaar meer.

Anno 2023 resideren zo'n 450 huurders in het gebouw waaronder Rotterdam Festivals, Kokon (vroeger Van Tijen en Maaskant) en de populaire croissanterie Krozant. In datzelfde jaar opende Jamestown op het dak The Rooftop at GHG. Er is een speelhal met arcadegames, tafelvoetbal en een minigolfbaan, maar ook een terras en restaurant met schitterend uitzicht over de stad. Het is de intentie van Jamestown om het gebouw meer open te stellen voor het publiek. Met bijvoorbeeld de toevoeging van het kunstproject ‘Collision Project’ uit New York en de transformatie van een expeditiestraat tot groene oase voor huurders het Maaskantpark.

Groothandelsgebouw 10

Marlies Lageweg, Platform Wederopbouw Rotterdam, 2020

Groothandelsgebouw 12

Marlies Lageweg, Platform Wederopbouw Rotterdam, 2020

Groothandelsgebouw 16

Ook nu oogt het gebouw nog imposant

Marlies Lageweg, Platform Wederopbouw Rotterdam, 2020

Groothandelsgebouw 9

Marlies Lageweg, Platform Wederopbouw Rotterdam, 2020

Groothandelsgebouw 2

De binnenhoven worden nog altijd gebruikt.

Marlies Lageweg, Platform Wederopbouw Rotterdam, 2020

Groothandelsgebouw 8

Marlies Lageweg, Platfom Wederopbouw Rotterdam, 2019

Groothandelsgebouw 14

Voetgangers voor het gebouw

Marlies Lageweg, Platform Wederopbouw Rotterdam, 2020

Groothandelsgebouw 15

Marlies Lageweg, Platform Wederopbouw Rotterdam, 2020

Groothandelsgebouw 5

Marlies Lageweg, Platform Wederopbouw Rotterdam, 2020

Marlies groothandelsgebouw17

Marlies Lageweg, Platform Wederopbouw Rotterdam, 2020

Marlies groothandelsgebouw16

Marlies Lageweg, Platform Wederopbouw Rotterdam, 2020

Marlies groothandelsgebouw8

Marlies Lageweg, Platform Wederopbouw Rotterdam, 2020

Marlies groothandelsgebouw6

Marlies Lageweg, Platform Wederopbouw Rotterdam, 2020

Marlies groothandelsgebouw19

Filmzaal Kriterion

Marlies Lageweg, Platform Wederopbouw Rotterdam, 2020

Prev
Next
Architect
W. van Tijen en H.A. Maaskant
Periode
1947-1953
Locatie
Stationsplein 45, Rotterdam, Netherlands
Onderwerpen
Gebouwen Rijksmonumenten
Buurten
Central District
Gebouwen
Winkels Bedrijfsgebouwen
Objecten
Stationsplein 045