Fenix-loodsen, Kantine Walhalla

De loods San Francisco is tussen 1921 en 1923 gebouwd op Katendrecht naar ontwerp van de Rotterdamse architect C.N. van Goor (1861-1945). Het ontwerp dateert al uit 1914, maar door de Eerste Wereldoorlog kwam realisatie niet van de grond. Samen met de loods Cuba-Mexico werd deze loods in opdracht van de Holland-Amerika Lijn gebouwd. Het was op dat moment de grootste op- en overslagloods ter wereld: 360 meter lang en 55 meter breed op de begane grond en 65 meter op de verdieping. De loodsen waren functioneel ontworpen, maar hadden wel karakteristieke raampartijen. De betonnen gevels waren gepleisterd.

In 1944 zijn de kades van Katendrecht door de Duitse bezetter opgeblazen en raakte de loods zwaar getroffen. Een brand in 1948 verwoest het middendeel. In 1949 wordt begonnen met herstelwerkzaamheden. De Holland-Amerika Lijn besloot haar gebouwen te concentreren op de Wilhelminapier en had deze loods verkocht aan de gemeente. De restanten van het gebouw bestonden uit een betonskelet van ongeveer 120 bij 48 meter en uit een tweede van 165 bij 48 meter. Hiertussen bevond zich een open ruimte, waar een kantine met waslokalen en toiletten kwam. De exploitatie van de loodsen kwam in handen van de Gemeentelijke Handelsinrichtingen. Het ontwerp van de renovatie is vermoedelijk van een architect van Gemeentewerken.

Nog steeds waren het forse loodsen. Fenix I had een nuttig oppervlak van ongeveer 5700 m² beneden en boven. Fenix II had een oppervlakte van rond 8000 m² zowel beneden als boven. Fenix I werd in gebruik genomen door Van Uden’s Transportonderneming. De loods lag vol goederen als ‘katoen, rubber, raapzaad, ertsen en brons, glas, machinerieën en zonnebloempitten om slechts enige artikelen te noemen.’ Fenix II was in gebruik door de N.V. Citex. Het gehele terrein aan de Rijnhaven was circa 28.000 m² groot en er was een kadelengte van 385 meter. Er waren drie walkranen met een bereik van 36 meter en twee met een bereik van 30 m voor de beide loodsen. De kantine bood plaats aan 350 man.

Langzaam maar zeker verplaatsten de havenactiviteiten zich westwaarts en verdween het meeste stukgoed ten faveure van de container. De Fenix-loodsen werden overgenomen door de creatieve sector: de Fenix Food Factory met lokale producten, de Kaapse brouwers, Circus Rotjeknor, het Flipperkastmuseum en allerlei anderen namen de ruimtes over. In de kantine opende theater Walhalla een nevenvestiging. In 2007 zijn de eerste plannen voor de herbestemming gepresenteerd. Door de vernieuwing van Katendrecht, het Deliplein en de komst van het ss Rotterdam kwam dit stadsdeel steeds meer in the picture.

De gebouwen zijn allemaal gerenoveerd en geschikt gemaakt voor nieuw gebruik. Fenix I is tussen 2013 en 2019 door Mei Architecten voorzien van een opbouw met 212 loftappartementen rond een binnenhof. Daartoe is een nieuwe staalconstructie dwars door het bestaande gebouw geplaatst. De oude loods is gerenoveerd en vormt een onderbouw met horeca, de vernieuwde Fenix Food Factory en Codarts.

Kantine Walhalla is gerenoveerd door Van Schagen Architecten in 2016.

Fenix II is tussen 2020 en 2023 gerenoveerd door Bureau Polderman. Het Japanse architectenbureau MAD Architects ontwierp een spectaculaire blikvanger: De Tornado. Een ingewikkeld trappenhuis, dat leidt tot een uitkijkpunt. In het gebouw komt museum Fenix, met aandacht voor de miljoenen landverhuizers die hier ooit vertrokken, maar ook voor de vele nieuwkomers in de migratiestad Rotterdam. Een initiatief van de stichting Droom en Daad.