Evangelisch Lutherse Vaste Burchtkerk en woongebouw met winkels

Zowel de Vaste Burchtkerk als het aangrenzende blok woningen aan het Zuidplein is ontworpen door architectenbureau Vermeer en Van Herwaarden. Dit bureau van de architect Willem Vermeer (1908-1993) en civiel ingenieur Jacques van Herwaarden (1903-1985) was bijzonder actief in de wederopbouwperiode. Vooral met woningbouwprojecten zoals in het Hoogkwartier en de Jonker Fransstraat, maar ook bedrijfs- en kantoorgebouwen, waarvan het Blindeninstituut het bekendst is. Kerken lijken een uitzondering.

De Lutherse gemeente verloor in mei 1940 de eeuwenoude kerk aan de Wolfshoek. Men besloot tot decentralisatie en er kwamen drie kleinere kerken. Kort na de oorlog kwam er de eerste kerk van de wederopbouw aan de Gordelweg, ontworpen door architect Bas van der Lecq. Twee kleinere kapellen kwamen in west en zuid. Deze kleine kerk op zuid is bijzonder zakelijk en abstract, zeker gezien het bouwjaar. Pas in de jaren zestig werd de kerkarchitectuur steeds zakelijker en verschenen er dergelijke abstracte dozen. Die abstractie was een bewuste keuze van de architect: 'Naar ir Vermeer ons meedeelde heeft hij bij het ontwerp doelbewust zekere abstractie nagestreefd. (...) In de kerk (…) zijn uitsluitend beton en baksteen verwerkt. Zelfs de pilaar van het doopvont is van beton.'

Niettemin is er door de architect veel symboliek verwerkt in het ontwerp. Hij noemt: de regenboogkleuren boven de ingang, de zware kolom bij het portaal (de kracht die de mens uit het geloof put), de zwarte vloer met schemerig wit (het aardse tranendal), het plafond zachtblauw en zwevend geprojecteerd als symbool van de oneindigheid van de hemel, met 24 ingebouwde spots, die de sterrenhemel symbolisereren. Ook de zes kleine ramen aan de noordzijde met het grote raam van het liturgisch centrum zijn symbolisch: zes werkdagen en een rustdag.

De kerkzaal biedt plaats aan ongeveer 240 personen, met de bovengalerij mee uit te breiden tot 280. Het liturgisch centrum valt op door zijn verrassende lichtwerking. Op de begane grond onder de iets verhoogd gelegen kerkzaal zijn verschillende vertrekken gesitueerd, zoals een vergaderzaal voor zestig personen, consistoriekamers, een zaaltje voor jeugdwerk en een keuken.

Aanvankelijk waren er wel plannen voor een kerktoren, maar die is niet gebouwd. Voor een betonnen naald naast de kerk is wel een fundering aangelegd, maar deze is er nooit gekomen.

Het woongebouw in het verlengde van de kerk aan het Zuidplein heeft vier bouwlagen op een onderlaag van winkels. Het zijn dertig maisonnetteflats, dus met een interne trap naar de verdieping. Het bouwblok sluit het Zuidplein aan deze zijde af, waardoor de woningen hun hoofdvertrekken aan de oostgevel hebben; aan de westgevel zijn de twee galerijen gesitueerd. Behalve een hoofdtrappenhuis is er een vrijstaande stalen wenteltrap als noodtrappenhuis.

Het woningendeel staat op betonnen kolommen, die bekleed zijn met zwart granito. Er is een teakhouten band aangebracht voor de neonreclames van de winkels. De slaapkamerverdiepingen hebben een loggia in de gevel: op de onderste laag aparte loggia’s, op de bovenste laag één doorlopende strook. Hierdoor is meer plasticiteit in de gevel bewerkstelligd.

Ook de winkels op de begane grond liggen terug ten opzichte van de gevel, waardoor een overdekte galerij is gecreëerd. De gevel heeft penanten van gele baksteen en grijze geribbelde betonnen gevelranden. De zwarte trapeziumvormige betonnen balkonhekjes met decoratieve gaten zijn karakteristiek voor de wederopbouw.

Vanaf 1983 is de kerk in gebruik bij de Volle Evangelie Gemeenschap 'Vaste Burcht'. Het gebouw is vrijwel onveranderd. Ook de woningbouw is vrijwel onveranderd. De winkels zijn vergroot door de galerij dicht te bouwen. De teakhouten band is vervangen door een standaardluifel.