• Artikelen

Euromast

Het symbool voor vooruitstrevendheid in 1960 was de Euromast van Maaskant dat in 1970 het hoogste gebouw van Rotterdam bleef door uitbreiding met de Spacetower.

Euromast 5 Nl Rtsa 4204 15206

De Euromast tijdens de Floriade.

Stadsarchief Rotterdam 4204_15206

Rotterdams nieuwste symbool van vooruitstrevendheid is de Euromast. In een diepe, modderige bouwput werd woensdagmiddag de eerste paal de grond ingedreven voor de Euromast, de 115 meter hoge uitkijktoren die in letterlijke zin een hoogtepunt zal vormen op de grote internationale tuinbouwtentoonstelling Rotterdam 1960 en daarna een bezienswaardigheid van de Maasstad zal blijven.

Het Vrije Volk 11-12-1958

Euromast 2 1959 Nl Hana 2 24 01

Omhoog hijsen van het Kraaiennest, juli 1959.

Herbert Behrens (Anefo)/Nationaal Archief 2.24.01.04_0_910-5052

Uitkijktoren

Al bij de manifestatie E55 waren er plannen voor een uitzichttoren in het Park. De architecten van E55, Van den Broek en Bakema, ontwierpen een spectaculaire toren met vier uitzichtniveaus aan de Parkkade. Dat project bleek nog wat te hoog gegrepen in de sobere jaren vijftig; in 1955 moest men het doen met een kraan, die de bezoekers in een soort ballonvaartmandjes omhoog tilde. Toen in 1956 met de voorbereidingen voor de volgende grote publiekstentoonstelling, de Floriade van 1960, werd gestart, kwam het idee weer ter sprake.

Een uitzichttoren werd door de organisatoren van de Floriade essentieel gevonden.

Een uitzichttoren werd door de organisatoren essentieel gevonden. Men koos voor een andere locatie en een andere architect, Hugh Maaskant. Eind 1957 werd hij gevraagd en in augustus 1958 was het ontwerp klaar. Het comité 'Rotterdamse Uitkijktoren in oprichting' kreeg echter geen financiële steun van de gemeente, die wel de grond in erfpacht ter beschikking wilde stellen. Omdat er al tweederde van de benodigde drie miljoen gulden (ca. 1,4 miljoen euro) door particulieren was toegezegd en de organisatie van de Floriade zich garant stelde, werden de plannen toch doorgezet. Met succes, want de Eurotoren, die al gauw Euromast werd genoemd, werd een toeristische attractie en hét symbool van het nieuwe heropgebouwde Rotterdam. Wel werden de afmetingen wegens bezuinigingen 10% verkleind.

Waarom ,,mast" hier zo goed past.

Het eerste gedeelte van deze naam laat zich gemakkelijk verklaren. ”EURO", afkomstig van Europa. Terecht gekozen, want Rotterdam ligt in het hart van het Euromarktgebied en is daarvan de voornaamste haven. Maar het laatste gedeelte van de naam, hoewel eenvoudig, vraagt om meer toelichting. Architecten hebben getracht in hun ontwerp een symbool voor de scheepvaart te stellen, een verbinding tussen de stad en de haven. Daarom is de plaats, waar de Euromast staat, ook zo karakteristiek.

Zoals hij ook de idee voor deze tot een symbool voor de gehele stad Rotterdam gegroeide creatie heeft gehad, was het ook nu weer de heer Jac. Kleiboer, die in plaats van de voor de hand liggende toevoeging “toren" aan het woord “mast" dacht.

Dit woord geeft direct een associatie met scheepvaart, met een schip. Bovendien bleek bij onderzoek, dat dit woord in 13 talen, in verschillende schrijfwijzen weliswaar, maar toch duidelijk in oorsprong herkenbaar, dezelfde betekenis heeft.

Euromast news, 1960

Start bouw Euromast NL Ha NA 2 24 01 04 0 910 1947

Euromast in aanbouw komt al boven de dijk uit. Het affiche toont het toekomstig bouwwerk, 3 maart 1959

Nationaal Archief, Herbert Behrens, maart 1959

Euromast 1 1959 Nl Hana 2 24 01

De glijbekisting van de schacht van de Euromast kruipt langzaam omhoog, 10 maart 1959.

Nationaal Archief 2.24.01.04_0_910-2031, Herbert Behrens

Dit woord geeft direct een associatie met scheepvaart, met een schip. Bovendien bleek bij onderzoek, dat dit woord in 13 talen, in verschillende schrijfwijzen weliswaar, maar toch duidelijk in oorsprong herkenbaar, dezelfde betekenis heeft.

Glijbekisting

Omdat de Euromast natuurlijk klaar moet zijn voor de Floriade, werd gebruik gemaakt van moderne snelle bouwtechnieken. De beschikbare bouwtijd was slechts veertien maanden. De ronde betonnen schacht van negen meter doorsnede die de basis vormt van de toren is met behulp van een glijbekisting gerealiseerd. Terwijl het beton verhardt wordt de bekistingsmal langzaam omhoog gevijzeld met een snelheid van 15 tot 20 centimeter per uur. In 23 dagen was de schacht klaar. De drie stalen paviljoens die aan de schacht werden gehangen, zijn zoveel mogelijk geprefabriceerd. Het asymmetrische kraaiennest werd per schip in delen aangevoerd, aan de voet van de mast aan elkaar gelast en vervolgens omhoog gehesen. In 131 uur was deze klus geklaard. Vervolgens werd op 30 meter hoogte een scheepsbrug aan de schacht gemonteerd. Het ronde entreepaviljoen is op de begane grond afgemonteerd.

Op 12 maart 1959 riep het Algemeen Dagblad zijn lezers op om te raden wanneer de Euromast het hoogste punt zou bereiken.

Het kraaiennest is gebouwd bij Werkspoor in Utrecht en de scheepsbrug bij Wilton-Fijenoord in Schiedam. Aannemer is J.P. van Eesteren. De spectaculaire bouw trok veel bekijks en kon op de voet gevolgd worden vanuit een speciaal ‘publiekshok’. Op 12 maart 1959 riep het Algemeen Dagblad zijn lezers op om te raden wanneer de Euromast het hoogste punt zou bereiken. Door 50 cent aan extra zegels op hun briefkaart te plakken, zouden de deelnemers bijdragen aan het Prinses Beatrix-poliofonds. De actie werd een succes. Op 26 maart, om 14.59 uur klonk het geloei van een sirene over de havens; de eerste fase van de bouw was een feit. De actie leverde het bedrag op van fl. 67.000,= en de winnaars van de vier hoofdprijzen konden hun respectievelijke auto, scooter, tv-toestel en wasmachine in ontvangst nemen. Op 25 maart 1960, de openingsdag van de Floriade, ging de Euromast open voor het publiek.

Euromast 3 6 7 1959 5

Op 6 juli 1959 poseren de werknemers van Werkspoor trots voor het afgeleverde kraaiennest; het opvijzelen kan beginnen.

Voordat wij met het ontwerp van de Euromast begonnen, zijn we verschillende torens nog eens gaan bekijken, waarbij wij opmerkten dat het uitzicht boven een hoogte van ca. 100 m. in verschillende opzichten minder interessant wordt, in ieder geval minder aangenaam. 100 m. is de grens waarbij men nog contact met de grond heeft, mensen en auto’s nog herkent en zich nog in de omgeving opgenomen voelt, men zit dan ’s avonds nog tussen de lichtjes, maar boven 100 m. hoogte gaat men erover heen kijken, in de eindeloze verte.

H.A. Maaskant in Bouwkundig Weekblad 1961-19

Euromast-folder-geopend1
Euromast-folder-zonder-Skytower

Modieus

Behalve de naar huidige maatstaven bescheiden hoogte was er een andere eis. De toren moest ook bij slecht weer aantrekkelijk, veilig en beschut zijn. In dezelfde periode werkte Maaskant aan een ander grootschalig recreatieproject, de Pier in Scheveningen. De dynamische vormen van de paviljoens en de uitkijktoren van de Pier zijn verwant aan de Euromast. Hoewel Maaskant een tijdloos ontwerp beoogde en niets zag in modieuze vormen of technische krachtpatserij, zijn beide ontwerpen bij uitstek karakteristiek voor het vooruitgangsgeloof en de vormgeving van begin jaren zestig.

Euromast 4 Nl Rtsa 4273 L 5206

De keuken van het restaurant van de Euromast.

Stadsarchief Rotterdam 4273_L-5206

Opbouwdag2020 NL Rt SA 4121 7381 2

Ary Groeneveld, Stadsarchief Rotterdam, 1964

Kraaiennest

Via twee liften was de bezoeker in 25 seconden vanaf de begane grond op honderd meter hoogte. Verder bevatte de schacht een noodtrappenhuis. In het ronde entreepaviljoen zijn de entree, de kaartverkoop en een souvenirwinkel gesitueerd. De scheepsbrug op 30 meter hoogte bevatte voor de Floriade een state of the art scheepsbrug met de nieuwste technische snufjes.

Het publieksrestaurant, met uitzicht naar alle windstreken, was gebouwd als een theater en gestoffeerd in diverse oranjetinten.

Met het asymmetrisch gevormde kraaiennest wilde Maaskant de toren naar de zee laten wijzen. De mast werd bekroond door een vlaggenmast in de vorm van een gestileerde tulp. Het kraaiennest bevatte twee niveaus en was voorzien van panoramavensters. Buiten zijn terrassen in twee niveaus. In het kraaiennest was horeca van verschillende karakter te vinden: een luxe restaurant, een familierestaurant en een goedkope cafetaria. Het publieksrestaurant, met uitzicht naar alle windstreken, was gebouwd als een theater en gestoffeerd in diverse oranjetinten. Op de begane grond was een cafetaria waar je magnetronmaaltijden kon bestellen. In het restaurant was plaats voor 300 mensen; op de terrassen was nog eens plaats voor 900 mensen. In zes maanden tijd bezochten drie miljoen mensen Floriade en Euromast.

Euromast 6 1960 Madurodam Nl Hana 2 24 01

Op 27 mei 1960 werd een model van de Euromast door de Katholieke Studentenvereniging Sanctus Laurentius aangeboden aan Madurodam.

Herbert Behrens (Anefo)/Nationaal Archief 2.24.01.03_0_911-2843

Bijna had Rotterdam twee torens gehad: de Euromast èn space-tower, die in het kader van de manifestatie C '70 in de Leuvehaven was gepland. Tot grote schrik van de Euromastdirectie; die weliswaar het beheer over deze tweede toren zou krijgen maar zich wel degelijk realiseerde dat twee afzonderlijke kleintjes niet één grote maken. Als voorlopig en zeer stoutmoedig plan is toen de idee ontstaan beide projecten te koppelen.

Algemeen Handelsblad 24 februari 1970

Spacetower

In 1968 verloor de Euromast het hoogterecord aan de 117 meter hoge Medische Faculteit.

In 1968 verloor de Euromast het hoogterecord aan de 117 meter hoge toren van de Medische Faculteit. Voor C'70, de laatste grote Rotterdamse tentoonstelling, werd de Euromast daarom uitgebreid met een spacetower. Dat is een door de Zwitserse firma Willy Bühler A.G. op de markt gebracht systeem, bestaande uit een stalen schacht met een diameter van 2,50 meter, waaromheen een ringvormige cabine cirkelt. De hoogte van de Euromast kwam daarmee op 185 meter. De cabine biedt plaats aan dertig personen.

Het eerste idee was de spacetower op de begane grond te plaatsen, maar onderzoek wees uit dat de Euromast sterk genoeg was om deze extra constructie te dragen. Ook was het mogelijk de mast goed te verankeren. Voor de bouw van de Spacetower werd gebruik gemaakt van een 140 meter hoge kraan. De onderdelen van de Spacetower werden in negen dagen geplaatst. Daarna verzorgde een kraan op de Euromast de verdere montage. Op 5 juni 1970 werd de verhoogde Euromast voor bezoekers opengesteld. Met 185 meter was de Euromast opnieuw het hoogste gebouw van Rotterdam.

Euromast 6

Anno nu

In de loop der jaren verloor de Euromast, net als de Pier, veel van zijn aantrekkingskracht. Overal in Nederland kwamen er nieuwe toeristische attracties bij. Nadeliger voor de Euromast was de bouw van een groot aantal hoge gebouwen in het centrum, die de exclusiviteit van het uitzicht vanaf de Euromast wegnamen. Er zijn echter nog steeds maar een paar hogere gebouwen en die zijn niet publiek toegankelijk. Vanaf 1998 kwam de Euromast regelmatig in het nieuws vanwege drastische plannen van eigenaar Mediamax. Een eerste voorstel voor het inpakken van de Euromast en ombouwen tot een hoogte van 300 meter leidde tot hevige protesten en aanwijzing van de Euromast tot gemeentelijk monument. In een vervolgplan uit 2001 werd de Euromast onderdeel van een grootschalige ontwikkeling van de Parkhaven met een 392 meter hoge, voor het publiek toegankelijke woontoren. Van deze plannen werd weinig meer vernomen. De Euromast is niet meer in zijn verschijningsvorm bedreigd en sinds 2010 zelfs rijksmonument. Entree en restaurant zijn in de loop der tijd enige malen gerenoveerd. In 2004 was de laatste renovatie door de bekende meubel- en interieurontwerper Jan des Bouvrie. Het is sindsdien mogelijk in een hotelkamer te overnachten op de Euromast.

Begin 2020 werd bekend dat de Euromast verkocht is aan een Franse investeerder M56, gespecialiseerd in attracties op hoogte. Ook werd een unsolicited proposal gedaan voor bebouwing rondom de mast. De gemeenteraad heeft met dit plan Parkhaven ingestemd maar de RCE heeft een vernietigend rapport geschreven over het plan dat het Park en het zicht op rijksmonumenten Euromast en Filterhuis Maastunnel aantast. Het besluit wordt momenteel aangevochten door de Stichting Groen Parkhaven.

Euromast 2
Euromast 3
Euromast 4
Euromast 5
Euromast 1
Prev
Next

Beelden en informatie over de Euromast zijn eveneens te vinden op de website van het Stadsarchief Rotterdam.

Voor een bezoek aan de Euromast klik dan op deze link.

Architect
H.A. Maaskant
Periode
1958-1960, Space Tower: 1970
Locatie
Parkhaven 20, Rotterdam, Netherlands
Onderwerpen
Gebouwen Rijksmonumenten
Gebouwen
Cultuur