Dordtselaanflat

Het is een alleszins machtig bouwwerk, dat de gebr. Casteleijn hebben gezet aan de Mijnsherenlaan. In negen etages torenen hier nu flats boven een reeks winkels. Het flatgebouw sluit, tegenover de Graansilo het snijpunt van Dordtselaan en Mijnsherenlaan, prachtig af. Nog een korte tijd en de nieuwe bewoners kunnen er intrekken. Vooral vanuit een van de zijstraten naar de Brielselaan valt de schaal van dit bouwwerk -een ontwerp van R. D. van Andel en ir. S. J. v. Embden- bijzonder op.

Het Vrije Volk 7 oktober 1954

Het woongebouw op de punt waar Dordtselaan en Mijnsherenlaan samenkomen is onderdeel van de bebouwing van de Tarwewijk en het laatste deel van Bloemhof. Wijken waarvan de bouw in de vooroorlogse jaren is gestart, maar voor een deel pas na de oorlog voltooid. Basis daarvoor was het Uitbreidingsplan Linker Maasoever van stadsarchitect Witteveen uit 1928. Brede boulevards (‘parkways’) voor het verkeer vormen de begrenzing van verschillende deelgebieden. Net als in het in dezelfde periode gerealiseerde Blijdorp en de Rochussenstraat zijn er langs de hoofdverkeerswegen solide bouwblokken van vier lagen met portiekontsluitingen gedacht. Vele diagonalen en assen zorgen voor een monumentaal stadsbeeld. In de deelgebieden was lagere bebouwing mogelijk.

Vanuit het centrum gezien splitst de route langs de Maashaven zich in de Mijnsherenlaan en de Dordtselaan. Op deze splitsing was een gewoon bouwblok van vier lagen gedacht met een wigvorm. In het herziene plan uit 1937 was dit gewijzigd in een bijzondere bebouwing, waarschijnlijk een winkelcentrum. Met de nieuwe inzichten van de opvolgers van Witteveen, voornamelijk Van Traa, werd op enkele plaatsen in de stad hoogbouw gepositioneerd, meestal als stedenbouwkundig accent. En deze plek leende zich natuurlijk goed voor zo’n stedenbouwkundig hoogbouwaccent. Andere hoogbouwaccenten zijn de Zuidpleinflat van Van Tijen en de flat aan de Zwartewaalstraat van Fiolet.

Het complex, dat behalve uit het woongebouw ook uit twee laagbouwdelen bestaat, is een ontwerp van de architecten S.J. van Embden en R.D. van Andel. Opdrachtgever was de N.V. Levensverzekeringsmaatschappij van 1845. Sam van Embden (1904-2000) was vanaf augustus 1945 in dienst van het ASRO (Adviesbureau Stadsplan Rotterdam) als rechterhand van Van Traa. Na een korte periode in Bandoeng startte hij in 1949 een eigen bureau, dat zowel stedenbouwkundige projecten als architectuuropdrachten uitvoerde. Het bureau groeide uit tot OD205, een van de grootste architectenbureaus van Nederland. De Rotterdamse woningbouwprojecten van kort na de oorlog zijn door Van Embden in samenwerking met de minder bekende Rotterdamse architect Reinier Daniel van Andel (1910-1967) ontworpen. Aanvankelijk werd Van Embden aan diens projecten toegevoegd als een soort esthetisch en stedenbouwkundig controleur. De werkverdeling is niet helemaal duidelijk; beide architecten werkten vanuit een eigen bureau, maar ondertekenden samen de bouwtekeningen. Andere projecten in Rotterdam betreft woningbouw aan de Franselaan in Oud-Mathenesse, woonblokken langs de Dorpsweg, de bebouwing van een deel van de Hoogstraat en enkele blokken in Kralingen.

De twee laagbouwvleugels bevatten portiekwoningen met elk 55 drie- of vier kamers. Ze zijn traditioneel gebouwd. Het flatgebouw heeft een betonconstructie. Er zijn acht verdiepingen met in totaal veertig vierkamerwoningen en op de bovenste verdieping zijn negen éénkamerwoningen voor vrijgezellen. Op de begane grond zijn een zevental winkels. Aan elk uiteinde van de laagbouwblokken was ook een winkel. Vanuit de hoofdentree aan de Dordtselaan bereikt men een lift en een trappenhuis. De woningen zijn bereikbaar vanuit een galerij aan de achterzijde. Aan het eind van de galerij is een betonnen noodtrappenhuis, dat op de zijgevel een sculpturaal effect geeft. Op de hoek boven het lifthuis staat, onder een hoek van 45 graden, een kubus met reclame voor de opdrachtgever.

De eerste paal werd geslagen op 26 januari 1953 en in februari 1955 trokken de eerste bewoners erin. Alle woningen hadden een douche, bergruimte in de kelder en een modern snufje als een huistelefoon om te communiceren met iemand die aanbelde. In het flatgebouw zijn de aan de voorzijde gesitueerde woonkamer en slaapkamer gescheiden door een glaswand. De woningen in de vleugels hadden een maandhuur tussen de 44 en 48 gulden, die in de flat van 48 tot 52 gulden.

De ruimte tussen de twee vleugels was aanvankelijk bestemd voor bedrijfshuisvesting. Dit had te maken met het idee de gehele begane grond te vullen met winkels. De winkels kwamen er niet en voor de bedrijfshuisvesting was geen belangstelling, dus kon er een gemeenschappelijke tuin worden gerealiseerd. Aan de zijde van de Cillershoekstraat werd een wijkgebouw voor de Hervormde Kerk gebouwd. Als ontwerper wordt alleen Van Andel genoemd. Het wijkcentrum Mijnsherenlaan heeft een T-vorm en bevat een grote zaal voor ongeveer 200 personen en twee kleinere zaaltjes, die gebruikt konden worden voor catechisatie en kleuteronderwijs. Tot ver in de jaren zestig was er een actief wijkcentrum met allerlei activiteiten voor de jeugd van acht tot twintig jaar. Vanaf 1966 gaan de gemeentes Mijnsherenlaan en Blankenburg samen en verandert de naam in wijkcentrum Bethlehemkerk, naar de dat jaar opgeleverde kerk in de Bas Jungeriusstraat.

De flat en de woningen zijn nog vrijwel onveranderd. De winkels op de begane grond zijn verdwenen en de volledige plint is in gebruik als hoofdkwartier van het NPRZ, het Nationaal Programma Rotterdam-Zuid. De reclame op het dak is niet meer in gebruik. De flat heeft als decor gediend voor de korte film ‘Giants’ over Rotterdamse jongeren en de film ‘Romaissa de superheld uit Rotterdam’ met als thema de sloop van de flat. Een vooralsnog fictief verhaal dat in Rotterdam zomaar bewaarheid kan worden. Ook schijnt de flat aan de basis van het boek Pluk van de Petteflet van Annie MG Schmidt te hebben gestaan.

De gemeenschappelijke tuin was in de loop der tijd totaal verwaarloosd, maar is opgeknapt en in gebruik als wijktuin. Er zijn zitgelegenheden, moestuinen, een kleine fruitboomgaard, een buitenkeuken, een speelplek, een amfitheater en een jeu-de-boules baan. Het is een prachtige groene oase in deze dichtbebouwde wijk. ’s Avonds is het hek van de tuin gesloten. Het wijkgebouw heeft in de loop der tijd verschillende gebruikers gehad. In de jaren zestig was er een kleuterschool. In 1971 is het gebouw aan de Stichting buitenlandse werknemers verkocht geweest. Sinds 2016 is hier de CultuurWerkplaats Tarwewijk gevestigd.