Al oogt een gebouw simpel, overal zit een verhaal achter

Marlies maakt al sinds het bestaan van Platform Wederopbouw Rotterdam deel uit van het kernteam. Ze is beeldend kunstenaar en fotograaf met een voorliefde voor geschiedenis. “Ik heb maatschappijgeschiedenis aan de Erasmusuniversiteit gestudeerd. De hoofdvraag tijdens de opleiding was altijd: Wiens geschiedenis vertel je eigenlijk?” Er waren vakken als Niet-westerse geschiedenis, Vrouwengeschiedenis, Geschiedenis van de gewone mens, maar ook sociologie en antropologie. Volgens Marlies is deze vraag essentieel geweest voor haar denken. “De opleiding was zijn tijd ver vooruit.”

De stad die mijn familie kende, waartoe zij zich verhielden, was in een klap weg.

Dat ze zo betrokken is bij de wederopbouw ligt verborgen in haar persoonlijke geschiedenis. “Alle twee mijn ouders zijn Rotterdammers, mijn moeder is opgegroeid in Jaffa. Zij was negen toen het bombardement plaatsvond en de oorlog begon. Het heeft zó haar wereldbeeld bepaald en daardoor ook het mijne.” Marlies is opgegroeid met de verhalen over de stad. “Mijn opa had ook zo’n liefde voor de stad. Hij was een harde werker en rechtdoorzee. Rotterdammer zijn hoorde bij zijn identiteit.” Haar ouders en grootouders vertelden ook over het bombardement en de grote leegte in het centrum van de stad. De Oudedijk die vol lag met puin. “De stad die mijn familie kende, waartoe zij zich verhielden, was in een klap weg.”

De belangrijke vraag is volgens Marlies welke invloed deze gebeurtenis gehad heeft op de Rotterdammers en latere generaties. “Mensen worden gevormd door het stedelijk landschap waar ze opgroeien. Het vormt je denken, wat je doet en wie je bent”. Die leegte was de plek waar jouw leven zich eerst afspeelde en dan langzaam weer volgebouwd wordt. Niet met dezelfde gebouwen van vroeger, maar alles helemaal nieuw. Hoe mensen dat beleven, waarom bepaalde keuzes gemaakt worden of hoe simpel een gebouw ook oogt; overal zit een verhaal achter. Het interesseert Marlies mateloos en de wederopbouw is daarin heel rigoureus. Ze vertelt dat de nieuwe stedenbouwers modernistische ideeën hadden. “Het was tijd voor een nieuwe wereld. Licht, lucht en ruimte. Scheiding van functies. Een moderne, nieuwe stad. Dat beeld is vanaf het begin benadrukt, maar dat had natuurlijk ook een super pragmatische kant.” Ze legt uit dat de havenbaronnen de stad zo snel mogelijk weer economisch wilden opbouwen. Havenbaronnen en ondernemers kozen net zo vaak commerciële architecten met rechttoe rechtaan bouw als voor de interessantere architecten.

Die pragmatiek in combinatie met het modernisme keerde zich in de jaren zeventig en tachtig tegen Rotterdam. De stad werd gezien als een ongezellige, betonnen klankkast. Veel te brede straten, geen woningen in het centrum en niets te beleven. Een groot contrast met het vooroorlogse Rotterdam, dat gezellig druk was. Op elke hoek zat een winkeltje, een café en er woonden mensen. Iedereen kende elkaar, er was een echt buurtgevoel. “Mijn opa had een groentewinkel en mijn oma kende elk kind dat geboren werd in Jaffa.” Na de oorlog heerste er vanzelfsprekend een soort heimwee naar dat gevoel.

Sinds haar studie fotografie aan de kunstacademie in Den Haag is Marlies geïntrigeerd door de invloed van beelden en beeldvorming op onze perceptie van de geschiedenis. Typisch is dat de positieve beeldvorming van Rotterdam als moderne, vooruitstrevende stad al in 1946 begon. Zo werden huis-aan-huis pamfletten uitgedeeld waarin opgeroepen werd om niet meer te treuren om de oude zooi; de tekortkomingen van onze oude stad. “Het bombardement had al datgene opgeruimd wat wij, Rotterdammers, niet eer hebben kunnen of willen ter zijde stellen (…)” stond er in het pamflet. De nieuwe stad werd aangeprezen en de oude binnenstad verguist. De verwachtingen waren hooggespannen over hoe die moderne stad vormgegeven zou worden. Daarin was geen ruimte voor heimwee. De anti-historische houding bepaalde de toekomst van de stad en is nog steeds een factor van betekenis in Rotterdam. Marlies vindt dat verbazingwekkend. Vooruitkijken is kenmerkend geworden in een stad die pas sinds 2008 het bombardement op 14 mei herdenkt. En waar sloop bijna onderdeel van het DNA is geworden

Eigenlijk was het gebouw aan de Vredenoordlaan een kluspand avant la lettre.

Het brengt haar op het pand waar ze in woont. Een vroeg wederopbouwpand van architect Van Tijen. Tijdens de stadsvernieuwing eind jaren ‘80 wilden ze de blokken in de Vredenoordlaan, Dr. Zamenhofstraat en Vlinderstraat slopen. Woningcorporaties in samenwerking met de gemeente braken volgens de Rotterdamse sloopdrift rustig goede panden zoals dit gebouw af. Een clubje van zo’n twintig mensen, dat zich tegen de sloop keerde wilde zelf invloed hebben op hoe ze woonden. Samen met de Buurt Ontwikkelings Maatschappij kochten ze het pand voor een gulden van de gemeente met de verplichting het op te knappen. “Eigenlijk was het een kluspand avant la lettre.”

Het ontwerp van het gebouw uit de jaren ’40 was uniek met zijn ‘kinderbewaarplaats’, waarin de filosofie van wonen en werken in de wijk tot uitdrukking kwam. Van Tijen ontwierp in het gebouw een ruimte voor kinderopvang die er tot de jaren zeventig gezeten heeft. Daardoor woonden er veel gezinnen en waren de appartementen ruim opgezet. “Het zijn erg fijne woningen, heel licht en toch heel gezellig.” Het gebouw is deels beton en deels baksteen. “Het is een grappige mix van alles, met jaren dertig features zoals paneeldeuren, veel hout en moderne betonnen balkons.”

Stedelingen zijn zo gewend aan gebouwen in hun omgeving, dat de context en details van deze gebouwen niet opgemerkt worden.

Marlies voelt zich thuis in het pand wat ze met haar medebewoners opknapte en beheerde. Haar interesse in de Rotterdamse wederopbouwperiode is eigenlijk nooit meer opgehouden. Met haar mooie foto’s laat ze Rotterdam de schoonheid zien van de vele wederopbouw die de stad rijk is. “Stedelingen zijn zo gewend aan gebouwen in hun omgeving, dat de context en details van deze gebouwen niet opgemerkt worden. Ik probeer met mijn fotografie details en stijlkenmerken die bepalend zijn voor de wederopbouwperiode te laten zien”. Komend jaar hoopt ze vanuit het Platform met een inspiratiegids over wederopbouwkleuren te beginnen. Extra speciaal is dat haar woongebouw onderdeel uit zal maken van het project. Eerder bracht ze op kunstzinnige wijze het verdwenen puin van Rotterdam in beeld om er nu een boek van te maken. Opdat de verhalen van de wederopbouw verteld blijven worden.