Aankomsthal Holland-Amerika Lijn

Zoals de meeste havenbedrijven had ook de Holland-Amerika Lijn (H.A.L.) veel te lijden onder de vernielingen tijdens de oorlogsjaren. De gebouwen waren zowel op de Wilhelminapier als op Katendrecht te vinden. De loods San Francisco op Katendrecht raakte beschadigd en 430 meter van de 700 meter aan loodsen langs de Wilhelminakade werd verwoest.

Men besloot alle gebouwen na de bevrijding te concentreren op de Wilhelminapier. De gehavende loods San Francisco werd verkocht aan de gemeente en werd hersteld als de Feniksloods. De loods New York uit 1938, gelegen aan de westpunt van de Wilhelminakade naast het hoofdkantoor, was gespaard gebleven. Het ontwerp was van Brinkman en Van den Broek. De loods had een oppervlakte van 4200 vierkante meter over twee verdiepingen. Deze loods werd de nieuwe vertrekhal.

De herbouw werd energiek ter hand genomen. Begin 1942 waren de plannen voor het eerste deel van de herbouw klaar. Al op 16 juni 1945 werd de eerste paal geslagen voor de loods Philadelphia, gelegen aan de oostkant van de Wilhelminakade. Deze loods van 5100 vierkante meter was in november 1946 gereed. Hierna volgde de loods Norfolk van 2400 vierkante meter. Tussen deze twee loodsen was een overkapping.

De loods Rotterdam met een lengte van 135 meter werd de nieuwe aankomsthal. Het karakteristieke dak bestaat uit zes betonnen schaaldaken met een overspanning van 18 meter. Het was de eerste toepassing van dit type betonconstructie in Nederland. De loods werd wat smaller dan zijn voorganger zodat de kade 15 meter breed kon worden. Het gebouw heeft een oppervlakte van 4150 vierkante meter op de begane grond en 5250 vierkante meter op de verdieping. Tussen de loodsen Rotterdam en New York kwam de loods Baltimore met een oppervlak van 3000 vierkante meter.

Het karakteristieke dak bestaat uit zes betonnen schaaldaken met een overspanning van 18 meter.

De sierlijke vormen van de schaaldaken bepalen het beeld van het gebouw. Aan de straatzijde zijn ze gecombineerd met de schuine lijnen van de kolommen in de gevel. De gevels zijn bijna geheel van glas. Vanuit de aankomsthal is er een prachtig uitzicht over de haven. Deze aandacht voor de esthetiek was nieuw. Bakema stelde dat het belangrijk was dat architecten de kans kregen ‘binnen het onverbiddelijk kader van bedrijfstechnische eisen hun bijdragen voor de vormgeving’ te kunnen leveren. De haven was niet langer meer een fabrieksterrein met water, maar onderdeel van de stad.

Bij de aankomsthal met de schaaldaken arriveren de inkomende passagiers op de verdieping. Ook de bagage komt hier aan. Vier transportbanden zorgden voor het transport van die bagage naar de begane grond. De passagiers namen de monumentale trap. Op de begane grond was een wachtruimte voor de afhalers. Bagage en passagiers moesten natuurlijk door de douane worden gecontroleerd.

De aankomsthal heeft aan de kadezijde een lange corridor op de eerste verdieping. Deze corridor liep door tot de loods New York, de vertrekhal, en was in totaal 420 meter lang. Er waren laad en loskranen en gangways (loopbruggen) voor de toegang naar de schepen. Aan de straatzijde kraagt de verdieping uit op kolommen, zodat een overdekte ruimte op de begane grond is gecreëerd waar passagiers en afhalers droog in en uit konden stappen.

In de jaren zestig liepen de activiteiten op de Wilhelminapier terug. Het vliegtuig had de rol van het schip vrijwel helemaal overgenomen bij het trans-Atlantisch vervoer. In 1971 vertrok de Nieuw-Amsterdam voor het laatst naar Amerika. De Holland-Amerika Lijn ging zich richten op de cruisevaart en verhuisde het hoofdkantoor naar Seattle. In 1984 vertrok de HAL definitief uit het hoofdgebouw. In het algemeen verplaatsten de Rotterdamse havenactiviteiten zich westwaarts en de loodsen en gebouwen op de Wilhelminapier werden gebruikt voor opslag door allerlei bedrijven.

In 1982 organiseerde de Rotterdamse Kunststichting de eerste AIR-manifestatie met als thema de Kop van Zuid. Voor het eerst werden er plannen gemaakt om de verouderde havengebieden een nieuwe bestemming te geven. In de meeste plannen werd nog veel sloop voorzien, maar het hoofdkantoor en de aankomsthal bleven daarin vaak gespaard. In 1988 tijdens de manifestatie Beelden in de stad werden deze gebouwen voor het eerst opengesteld voor het publiek. Vooral de aankomsthal bleek een mooie expositieruimte, en ook in 1990 (Stadstimmeren) was hier een grote tentoonstelling. Ook werden er houseparty’s gehouden.

In 2010 werd de hal rijksmonument. Het gebouw is sinds 1997 in gebruik als cruise terminal, en heeft in feite dus de originele functie behouden. Door de toename van het aantal cruiseschepen dat aanlegt of vertrekt vanuit Rotterdam, is het hier opnieuw een levendige plek. Verder is in het gebouw café-restaurant Rotterdam gevestigd. In 2015 is het gebouw gerenoveerd.